Пензискиот фонд на Ватикан во дефицит – Финансиите тежок предизвик за новиот папа

Папата Франциск се обидуваше да се бори против корупцијата, но неговиот наследник се соочува со уште потежок предизвик – да ги среди финансиските работи на Ватикан.

Во деновите пред папската конклава, која во четвртокот заврши со изборот на Роберт Францис Превост (69) за папа Лав XIV, уредникот на католичкиот портал Crux напиша:

„Во основа, постојат три квалитети што кардиналите ги бараат секојпат кога треба да проценат потенцијален папа. Сакаат мисионер – некој што може да ја претстави верата во позитивно светло; државник – некој што може да се носи на глобалната сцена со личности како Доналд Трамп, Владимир Путин и Си Џинпинг; и управител – некој што може да го стави Ватикан под контрола и да обезбеди негово ефикасно функционирање, вклучително и справување со финансиската криза.“

„Постојат цврсти аргументи дека Превост ги задоволува сите три категории“, заклучи Џон Л. Ален Џуниор.

Финансиските работи на Ватикан навистина се во хаотична состојба. Иако папата Франциск постигна одреден напредок во искоренувањето на корупцијата, не успеа да го елиминира буџетскиот дефицит. Решавањето на ова прашање сега ќе биде задача на новиот папа Лав XIV, кој за среќа има диплома по математика.

Во каква состојба се финансиите на Ватикан?

Ватикан управува само со сопствениот буџет – не и со буџетите на Католичката црква во другите земји – и има ограничени извори на приходи. Не собира даноци, ниту издава обврзници или кредити од кои би заработувал камата.

Најголем дел од приходите доаѓа од недвижнини во Италија и од папски училишта и болници во Рим. Во 2022 година тие генерирале 65% од вкупните 770 милиони евра (875 милиони долари) приходи на Светиот престол.

Околу 30% од приходите дошле од донации – релативно стабилни во последната деценија, со просек од 45 милиони евра (51 милион долари) годишно и врв од 66 милиони евра (75 милиони долари) во 2019 година.

Преостанатите 5% дошле од Институтот за верски дела (познат како Ватиканска банка) и од туризмот, кој значително опадна за време на пандемијата.

Последниот објавен комплет финансиски извештаи датира од 2022 година. Во документ одобрен за ревизија во 2024 година, се прикажува оперативен дефицит од 83 милиони евра (94 милиони долари), значително зголемување во однос на дефицитот од 33 милиони евра (38 милиони долари) пријавен во 2022.

Овој раст се должи на зголемени трошоци за плати, безбедност и одржување на објекти, како и на значителниот дефицит во пензискиот фонд на Светиот престол.

Зошто пензискиот фонд на Ватикан е во дефицит?

Во 2022 година, Секретаријатот за економија на Ватикан процени дека пензискиот фонд има дефицит од 631 милион евра (717 милиони долари). Овој број не е официјално ажуриран од тогаш.

Причините лежат во долгите животни векови кои не биле земени предвид. Во 1960 година, просечниот животен век во Италија бил 69 години, додека во 2022 изнесувал 83. Пензиските фондови не се подготвиле за исплата на пензии за толку долг период.

Не е јасно дали пензискиот фонд на Ватикан, кој е дефиниран како „со гарантирани бенефиции“ (т.е. однапред утврдени износи без разлика на расположливите средства), направил соодветни прилагодувања. Во ноември, папата предупреди дека пензискиот систем нема да може да ги исполни обврските на среден рок.

Во писмо до Кардиналскиот колегиум, тој напиша: „Постојат сериозни индикации за потенцијален дисбаланс во фондот, кој има тенденција на раст ако не се интервенира.“

Папата назначи нов администратор – кардинал Кевин Фарел, ирско-американски клирик со седиште во Ватикан – и најави дека може да бидат потребни структурни промени, но не даде конкретни детали. Донаторските средства, поради нивната хуманитарна намена, тешко ќе се искористат за пополнување на дупката.

Други причини за хаотичната финансиска состојба

Од 2014 до 2018 година, Ватикан потрошил речиси 350 милиони евра (398 милиони долари) за купување луксузен имот во Лондон преку сомнителни трансакции. Во 2022, една зграда е продадена со загуба од 140 милиони евра, што доведе до јавен револт и до судски процес за корупција против кардиналот Анџело Бечиу.

Скандалите не се нови. Најпознатиот е колапсот на Banco Ambrosiano во 1982 – тогаш најголема приватна банка во Италија – што му нанесе загуба на Ватикан од околу 250 милиони долари. Со банката управувал Роберто Калви, чијото тело било најдено обесено во Лондон, а за кого се откри дека бил вмешан во перење пари, нелегални трансфери до политички партии и финансирање на незаконски зделки со оружје.

За време на Втората светска војна, Ватикан бил обвинет и за перење пари и злато ограбено од Евреи и други жртви на нацистичкиот режим.

Финансиските реформи на папата Франциск

Во 2019 година, папата Франциск покрена антикорупциска кампања, која вклучуваше полициска рација врз сопствената бирократија. На Секретаријатот за држава му беше одземена контролата врз инвестициите, а петмина вработени беа суспендирани.

Ова резултираше со судска пресуда за кардиналот Бечиу, кој беше осуден за проневера и измама.

Во последните месеци од животот, папата особено се грижеше за финансиите. Во септември повика на „нулта дефицит“ политика, а во октомври нареди трето намалување на кардиналските приходи во рок од три години. Некои виш службеници му се спротивставија, особено на плановите да се бара надворешно финансирање за покривање на дефицитот.

И покрај одредени успеси – како највисока оцена за Ватиканската банка во 2021 од Moneyval за стандардите против перење пари – папата Франциск не успеа да ги елиминира дефицитите. Овој товар сега му припаѓа на неговиот наследник.

Што би можел да направи новиот папа?

Папата Лав XIV беше близок сојузник на Франциск и веројатно ќе продолжи со неговата реформска агенда, можеби и со намалување на глобалното дипломатско присуство на Ватикан – значителен трошок.

Сепак, останува да се види дали ќе има истата решителност и дали навистина ќе успее да ја доведе финансиската состојба во ред.

Извор: Al Jazeera