Пет години од убиството на Џорџ Флојд: Што остана од движењето „Животот на црнците е важен“?

Соединетите Американски Држави денес одбележуваат пет години од смртта на Афроамериканецот Џорџ Флојд, кој беше убиен од бел полицаец, предизвикувајќи масовни протести ширум светот. Додека сеќавањата на трагичниот настан сè уште се свежи, политичката реалност се менува – Доналд Трамп ги поништува речиси сите реформи насочени кон борба против расизмот.

Шаридух Мекги се обидува да го зачува споменот на својот братучед Џорџ Флојд, кој почина откако полицаец клекна на неговиот врат неколку минути, додека тој молеше за помош со зборовите: „Не можам да дишам“.

Милиони луѓе излегоа на улиците низ целиот свет, протестирајќи против полициското убиство на Флојд. Неговиот последен крик стана симбол на едно глобално протестно движење што повика на полициска одговорност и расна правда. Компании ветија милијарди долари за справување со системската дискриминација, а разговорите за расниот системски проблем за првпат добија масовно внимание.

Нов импулс за старо движење

Апсењето и убиството на Флојд на 25 мај 2020 година во Минеаполис ѝ даде нова сила на иницијативата „Животот на црнците е важен“ (Black Lives Matter – BLM), со надеж за конечно решавање на длабоко вкоренетите проблеми на расизмот во САД – од полициска бруталност до институционална нееднаквост.

Но денес, пет години подоцна, поддршката за расна еднаквост во земјата драстично опадна. Обврските што ги презедоа компаниите и државните институции значително се намалија или целосно исчезнаа. Програмите за различност, еднаквост и инклузија станаа мета на администрацијата на претседателот Доналд Трамп – а демонтажата на тие политики започна уште пред неговото враќање во Белата куќа.

Во средата, Министерството за правда ги отфрли обвиненијата против полициските оддели во Минеаполис и Луисвил, и покрај доказите за прекумерна сила и злоупотреби по смртта на Афроамериканци во 2020 година.

„Убиството на Џорџ беше врвна жртва“, рече Мекги на комеморацијата во Хјустон. „Ако не создадеме можности да учиме од таа трагедија, ако не видиме вистински промени поради таа голема загуба, тогаш таа ќе биде залудна.“

Таа изрази разочараност, но не и изненаденост од тоа што Министерството за правда се повлече од реформите и ја прекина федералната контрола врз полицијата.

Намалена поддршка и зголемен отпор

Застапниците за расна правда велат дека борбата продолжува, но признаваат дека патот е сè потежок поради зголемениот отпор кон различноста и граѓанските права.

„Смртта на Џорџ Флојд за многумина беше пресвртница во разбирањето дека ваквото насилство не е изолиран инцидент, туку системски проблем“, изјави Дерик Џонсон, претседател на Националното здружение за унапредување на правата на црнците (NAACP). „Но, за жал, со тоа дојде и до замор на нацијата.“

Историчарите велат дека овој „расен замор“ е веќе виден во американската историја – период по движењата за граѓански права, кога општеството почнува да се повлекува по одреден напредок.

Анкета на истражувачкиот центар Pew од мај 2025 година покажува дека 72% од возрасните Американци сметаат дека фокусот на расната нееднаквост не донел конкретни придобивки за Афроамериканците. Дури 67% од самите Афроамериканци се сомневаат дека САД некогаш ќе постигнат расна еднаквост.

„Скептицизмот порасна во последните пет години“, вели Јулијана Хоровиц, коавтор на извештајот. „Тоа е многу значајна промена.“

Иако некои го доведуваат во прашање долгорочното влијание на движењето „Животот на црнците е важен“, експертите велат дека тоа има трајно влијание врз националниот дискурс и јавната свест.

„Движењето ја промени американската визија за црнците и ја наметна потребата работите да се гледаат низ призма на системска анализа – како расата и расизмот функционираат во САД“, вели аналитичарот Браун.

Марк Моријал, претседател на Националната урбана лига, потсетува дека во времето на Џо Бајден беа поднесени обвинувања против повеќе полицајци и беа отворени 12 истраги за прекршување на граѓанските права. Но, ниту една од овие мерки не доведе до обврзувачки спогодби.

„Тоа беше напредок, иако не оној што го очекувавме“, изјави Моријал. „Сега, дури и тој ограничен напредок е под сериозна закана.“