Пет работи што треба да ги знаете за Гренланд

Данската самоуправна територија Гренланд, каде што во вторник ќе се одржат парламентарни избори, е во центарот на политичкото внимание поради природните ресурси и стратешката географска положба.

АФП пренесува пет работи што треба да ги знаете за овој остров:

„Зелена земја“

Населен со Инуити наизменично речиси 4.500 години, островот бил наречен „Зелена земја“ од Ерик Црвениот, викиншки истражувач кој доплопвил на најјужниот брег на островот во 10 век.

Тоа беше далеку од соодветно име, бидејќи приближно 80 отсто од неговата површина (повеќе од два милиони квадратни километри) е покриена со мраз.

Колонизирана од Данска пред триста години, таа беше интегрирана во Кралството Данска во 1953 година.

Официјален Копенхаген му додели на Гренланд самоуправно владеење во 1979 година, а неговата автономија беше дополнително проширена со закон од 2009 година, иако Данска сè уште одлучува за надворешната политика и воените прашања.

Економијата, базирана првенствено на риболов, е во голема мера зависна од субвенциите од Копенхаген во износ од најмалку 565 милиони американски долари, што е еднакво на една петтина од БДП на островот.

За разлика од Данска, Гренланд не е дел од Европската унија по повлекувањето во 1985 година, три децении пред Брегзит. Повеќе од 90 проценти од неговите 57.000 жители – од кои приближно 19.000 живеат во главниот град Нуук – се Инуити.

Американски тенденци

Американскиот претседател Доналд Трамп од декември во неколку наврати изјави дека САД планираат да го преземат Гренланд, подигнувајќи го тонот во говорот пред Конгресот на 4 март.

„Навистина ни треба за меѓународната светска безбедност. И мислам дека ќе го добиеме“, рече тој.

Интересот на САД за островот не е нов: во доктрината Монро од 1823 година, САД тврдеа дека Гренланд бил дел од нивната „сфера на интерес“.

Речиси еден век подоцна (1917), Вашингтон ги презеде Девствените Острови од Данска и го призна суверенитетот на Данска над Гренланд.

За време на Втората светска војна, кога Данска беше окупирана од Германија, Гренланд беше под заштита на САД и беше вратен на Данска на крајот на војната.

Вашингтон имаше неколку големи воени бази; еден од нив, Питуфик на северозапад од островот, сè уште се користи.

Има и конзулат во Нуук.

Богата со минерали

Почвата на Гренланд е богата со неискористени резерви на минерали и нафта, но на глобално ниво количините се скромни. Во моментов се користат само два рудници.

Геолошкиот институт на Данска и Гренланд (GEUS) проценува дека островот има 36,1 милијарди тони ретки минерали – за кои побарувачката се очекува да се зголеми во иднина.

Но, неговите резерви на ретки минерали – оние што е економски и технички можно да се извлечат – изнесуваат само околу 1,5 милиони тони, според најновиот извештај на Геолошкиот институт на Соединетите држави (USGS).

Јавното противење на ископувањето ураниум во јужен Гренланд, исто така, доведе до закони со кои се забранува секое ископување на радиоактивни материјали.

Се верува дека островот е богат со нафта и гас, но го прекина истражувањето поради климатски грижи и наместо тоа има намера да развие хидроенергија.

Од топењето на глечерите се ослободува и камено „брашно“ богато со минерали, кое може да се користи како ѓубриво за исцрпени или суви почви во Африка и Јужна Америка.

Фронт за глобално затоплување

Огромната површина на островот ги искусува ефектите од глобалното затоплување од прва рака, при што Арктикот се затоплува четири пати побрзо од остатокот на планетата од 1979 година, според студијата во американското списание Nature.

Бројни студии покажаа и дека топењето на ледената покривка на Гренланд е забрзано.

Ако ледената маса, втора по големина во светот по Антарктикот, целосно се стопи, тоа би можело да предизвика зголемување на нивото на морето за повеќе од седум метри (23 стапки), според симулациите.

Северни правци

На Гренланд му недостасува патна или железничка мрежа, па луѓето се потпираат на хеликоптери, авиони и бродови за да се движат наоколу.

Зголемените температури и топењето на мразот, пак, отвораат нови и пократки поморски патишта, зајакнувајќи ја стратешката позиција на територијата. Смета на растечки туризам за да ја зајакне својата економија.

Во ноември, аеродромот Нуук беше отворен за летови на долги релации, олеснувајќи го меѓународниот пристап до територијата. Летово треба да започнат директни летови за Њујорк двапати неделно.