Политичка криза во Полска: Туск говори за „елитна единица“ во „предвоено време“

Полскиот премиер Доналд Туск ја претстави својата реконструирана влада во средата (23 јули), користејќи симболична и патетична реторика, велејќи: „Нашето мото е: Полска сè уште не е пропадната додека ние сме живи“, цитирајќи стих од полската химна. Тој ја нарече својата влада „елитна единица за специјални задачи во предвоено време“.

Длабока коалициска криза

Туск, кој од декември 2023 година ја предводи проевропската коалиција од центарот и левицата, се соочува со сериозни предизвици по поразот на неговиот кандидат Рафал Тшасковски на претседателските избори пред два месеца. Новоизбраниот претседател Карол Навроцки, поддржан од опозициската националистичка партија Право и правда (PiS), најавува продолжување на блокадната политика спроведувана од неговиот претходник Анджеј Дуда.

Десно-конзервативниот претседател редовно ставаше вето на законите на владата или ги препраќаше до Уставниот суд, кој остана под контрола на PiS. Поради ова, многу ветувања на Туск – враќање на владеењето на правото, либерализација на законот за абортус, зајакнување на правата на жените и ЛГБТ заедницата, како и процесирање на корумпирани политичари – не се реализирани или се само делумно спроведени.

Клучни промени во владата

Најзначајната промена е унапредувањето на министерот за надворешни работи Радослав Сикорски во потпретседател на владата задолжен за прашања од ЕУ. Според аналитичарите, Туск можеби го подготвува за свој наследник. Министерството за финансии и економија ќе го предводи Анджеј Домански, а е засилено и Министерството за енергетика.

Значајна е и промената во Министерството за правда: поранешниот омбудсман Адам Боднар е заменет со судијата Валдемар Журек – еден од најгласните критичари на реформите на PiS. Тој бил изложен на дисциплински постапки и кампањи на омраза во време на владеењето на националистите.

Вкупниот број министри е намален од 26 на 21. Политичкиот коментатор Богуслав Хработа ја оценува реконструкцијата како успех за Туск, но истовремено предупредува: ако планот за стабилизација не успее, наредното лето може да следи нова влада со нов премиер – веројатно Сикорски или министерот за одбрана Владислав Косиниак-Камиш.

Закана од новиот претседател

Карол Навроцки, кој стапува на должност на 6 август, не крие дека сака да ја урне Тусковата влада. Тој веќе го оформува својот кабинет како алтернативен центар на моќ. Како претседател, има надлежности во надворешната политика, командувањето со војската и предлагањето закони.

Анкетите покажуваат дека граѓаните губат доверба во владата на Туск: 48% од испитаниците ја оценуваат негативно, а само 32% позитивно. Дури 54% сметаат дека Туск не е ефикасен премиер. PiS, заедно со крајнодесничарската партија Конфедерација, би имале парламентарно мнозинство доколку сега се одржат избори.

Ослабена позиција на Полска во Европа

Политичката нестабилност има последици и врз надворешната политика. Туск, кој беше симбол на европската ориентација на Полска, сега делува внимателно поради растечката поддршка за националистичката опозиција. Коментаторите предупредуваат дека Варшава полека се исфрла од клучните европски кругови, во кои доминираат Германија, Франција и Обединетото Кралство.

Според политикологот Матеуш Заремба, доколку се задржи овој тренд, Туск ќе ги загуби парламентарните избори во 2027 година.