Приказната за најголемите загадувачи на планетата

Одговорот не е едноставен – зависи дали го гледаме минатото, сегашноста или ефикасноста.

Сегашноста: Кина на тронот

Ако ја погледнеме моменталната состојба, Кина е далеку пред сите. Со речиси 31% од глобалните емисии на јаглерод диоксид, таа емитира повеќе CO₂ од следните четири земји заедно. Иако нејзините ветувања за обновлива енергија се големи, емисиите продолжуваат да растат, за околу 1,8% годишно.

Но, бројките не говорат сè. Просечниот Кинез испушта 8,9 тони CO₂ годишно – помалку од просечниот Американец, но повеќе од жител на било која друга земја во развој. И покрај се, Кина произведува малку економски резултат по секој тон CO₂ – околу 1,5 долари по килограм. Тоа ја прави една од најнеефикасните економии во однос на емисии.

САД: Ги намалуваат емисиите, но носат тешко наследство

На второ место се наоѓаат Соединетите Американски Држави, со околу 12,5% од сегашните емисии. Тие успеваат да ги намалат емисиите секоја година за по 1%, и имаат далеку поголема економска ефикасност по тон CO₂. Но, тука се јавува едно важно „но“: историски, САД се најголемиот загадувач на сите времиња.

Од индустриската револуција наваму, 24% од сето CO₂ во атмосферата доаѓа токму од Америка. Дури и ако САД денес престанат да загадуваат, вели хемискиот инженер Роберт Рапиер, нивоата на загадување би се вратиле само на крајот од 1990-тите.

Индија: Во сенка, но на подем

На третото место е Индија, земја со огромна популација и сè поинтензивна индустријализација. Индија бара пофлексиблен третман во климатските договори, бидејќи нејзиниот историски придонес е мал, а емисиите по глава на жител се ниски. Но, нејзиниот сегашен раст и амбиции може наскоро да ја донесат во поголема улога.

Изненадувања: Саудиска Арабија, Јапонија и Канада

Некои држави го шокираат светот со нивните емисии по жител. Саудиска Арабија, иако произведува само 1,8% од вкупните емисии, е најголем загадувач по глава на жител, со над 20 тони по лице – последица на зависноста од нафта и евтината енергија.

Слична нерамнотежа постои и во Јапонија и Канада, кои имаат високи емисии, но и висока економска продуктивност. Тоа ја отвора дилемата – дали е поправедно да се гледа колку се испушта, или колку се произведува со тие емисии?

Историското огледало: Америка на врвот, Кина брзо стигнува

Кога ќе ја вратиме времепловот наназад, до парните машини и првите фабрики, САД убедливо водат според вкупните емисии во историјата. Од 19 век до денес, нивниот придонес е најголем. Но, Кина веќе е на второ место, и се движи забрзано.

На почетокот на 1990-тите, кинеските емисии беа 40% од оние на ЕУ. До 2015, тие достигнаа 80%. Денес се пред Европа, а не е далеку денот кога можеби ќе се израмни и со историскиот рекорд на Америка.

Заклучок: Кој ќе ја плати цената?

Иако светот гледа напред кон обновливи извори, нулти емисии и зелени технологии, историјата не може да се избрише. CO₂ не исчезнува од атмосферата – се акумулира, создавајќи наследство со кое генерации ќе мора да се справуваат.

„Ова не е само прашање на бројки, туку и на одговорност“, заклучува Рапиер.
„Кој колку загадил, колку заработил на тоа – и кој сега треба да помогне за решавање на кризата.“