Ројтерс: Путин постави услови за крај на војната

Рускиот претседател Владимир Путин постави услови за крај на војната во Украина, меѓу кои и барање западните лидери писмено да се обврзат дека ќе го запрат ширењето на НАТО кон исток и ќе укинат дел од санкциите кон Русија, според три руски извори запознаени со преговорите.

Американскиот претседател Доналд Трамп постојано повторува дека сака да ја заврши војната и во последните денови покажува растечко разочарување од Путин, предупредувајќи во вторник дека рускиот лидер „си игра со оган“ со тоа што одбива да влезе во преговори за прекин на огнот со Киев додека неговите сили напредуваат на фронтот.

Откако разговараше со Трамп повеќе од два часа минатата недела, Путин рече дека се согласил да соработува со Украина на меморандум што ќе воспостави рамка за мировен договор, вклучувајќи временска рамка за прекин на огнот. Русија вели дека во моментов работи на своја верзија на меморандумот, но не може да процени колку време ќе трае.

Киев и европските влади ја обвинуваат Москва за одложување додека нејзините трупи напредуваат во источна Украина.

Путин ја испорача „цената“ за крај на војната

„Путин е подготвен да склучи мир, но не по секоја цена“, рече висок руски извор запознаен со размислувањето во врвот на Кремљ, кој зборуваше под услов да остане анонимен.

Три руски извори велат дека Путин сака „писмено“ ветување од големите западни сили дека нема да го прошируваат НАТО алијансата предводена од САД кон исток – код за формално отфрлање на членството на Украина, Грузија, Молдавија и други поранешни советски републики.

Русија, исто така, сака Украина да биде неутрална, да се укинат некои западни санкции, да се реши прашањето за замрзнатите руски државни средства на Запад и да се заштитат правата на руските говорници во Украина, рекоа трите извори.

Првиот извор рече дека ако Путин сфати дека не може да постигне мировен договор според свои услови, ќе се обиде да им покаже на Украинците и Европејците со воени победи дека „мирот утре ќе биде уште поболен“.

Кремљ не одговори на барањето на Ројтерс за коментар. Путин и руските претставници постојано повторуваат дека секој мировен договор мора да ги реши „коренските причини“ на конфликтот – руска кратенка за прашањето за проширување на НАТО и западната поддршка за Украина.

Киев постојано повторува дека Русија не треба да има право на вето врз нејзините аспирации за членство во НАТО. Украина вели дека ѝ е потребна силна безбедносна гаранција од Западот за да ги одврати идните руски напади.

Администрацијата на претседателот Володимир Зеленски не одговори на барањето за коментар.

НАТО претходно изјави дека нема да ја промени својата политика на „отворени врати“ само затоа што Москва го бара тоа. Портпаролот на алијансата од 32 члена не одговори на прашањата од Ројтерс.

„Путин го заостри својот став“

Путин нареди десетици илјади војници да влезат во Украина во февруари 2022 година, по осум години борби во источна Украина меѓу проруските сепаратисти и украинските сили.

Русија моментално контролира малку помалку од една петтина од територијата на Украина. Иако руските напади се забрзаа во текот на изминатата година, војната скапо ги чини и Русија и Украина, и во однос на човечките жртви и воените трошоци.

Ројтерс објави во јануари дека Путин е сè повеќе загрижен за економските нарушувања во воената руска економија, поради недостигот на работна сила и високите каматни стапки воведени за ограничување на инфлацијата. Цената на нафтата, главниот столб на руската економија, паѓа во текот на целата година.

Трамп, кој се гордее со пријателските односи со Путин и верува дека рускиот лидер сака мир, предупреди дека Вашингтон би можел да воведе дополнителни санкции ако Москва ги одложи напорите за постигнување договор. Трамп во неделата на социјалните медиуми сугерираше дека Путин бил „апсолутно ЛУД“ кога минатата недела започнал масовен воздушен напад врз Украина.

Првиот извор изјави дека Путин, доколку види тактичка можност на бојното поле, ќе продолжи да напредува во Украина – и дека Кремљ верува дека Русија може да војува со години, без оглед на санкциите и економската штета што ја наметнува Западот.

Друг извор рече дека Путин сега е помалку склонен кон компромис за територијата и се држи до својот јавен став дека сака целата територија на четирите украински региони што ги бара Русија.

„Путин го зацврсти својот став“, рече друг извор за прашањето за територијата.

Проширувањето на НАТО

Додека Трамп и Путин јавно се расправаат за изгледите за мир во Украина, Ројтерс не можеше да утврди дали интензивирањето на војната и зацврстувањето на позициите значат решителност за постигнување договор или пропаѓање на преговорите.

Во јуни минатата година, Путин ги изложи своите почетни услови за итен крај на војната: Украина мора да се откаже од своите амбиции за НАТО и да ги повлече сите свои трупи од целата територија на четирите украински региони што ги бара и во голема мера ги контролира Русија.

Покрај Крим, кој беше анексиран во 2014 година, Русија моментално контролира речиси цел Луганск, повеќе од 70% од Донецк, Запорожје и Херсон. Таа, исто така, окупира дел од Харков и Сумската област и му се заканува на Дњепропетровск.

Поранешниот американски претседател Џо Бајден, лидерите на Западна Европа и Украина ја сметаат инвазијата за империјалистички обид за освојување територија и постојано ветуваат дека ќе ги поразат руските сили.

Путин ја опишува војната како пресвртница во односите на Москва со Западот, кој, според него, ја понижил Русија по распадот на Советскиот Сојуз во 1991 година, проширувајќи го НАТО и посегнувајќи по она што тој го смета за руска сфера на влијание.

На самитот на НАТО во Букурешт во 2008 година, лидерите се согласија дека Украина и Грузија еден ден ќе станат членки. Во 2019 година, Украина го измени својот устав за да се обврзе на полноправно членство во НАТО и Европската Унија.

Трамп рече дека претходната поддршка на САД за напорите на Украина за членство во НАТО била причина за војната и наговести дека Украина нема да добие членство. Американскиот Стејт департмент не одговори на барањето за коментар.

Путин, кој дојде на чело на Кремљ во 1999 година, постојано се враќаше на прашањето за проширување на НАТО, вклучително и во неговите најдетални изјави за можен мир во 2024 година.

Во 2021 година, само два месеци пред руската инвазија, Москва предложи нацрт-договор со членките на НАТО, кој, според Член 6, би го обврзал НАТО да „се воздржи од какво било понатамошно проширување, вклучително и пристапувањето на Украина, како и на други земји“. Американските и дипломатите на НАТО во тоа време изјавија дека Русија не може да има право да стави вето на проширувањето на алијансата.

Русија сака писмена гаранција за НАТО затоа што Путин верува дека Москва била заведена од САД по падот на Берлинскиот ѕид во 1989 година, кога американскиот државен секретар Џејмс Бејкер го уверил советскиот лидер Михаил Горбачов во 1990 година дека НАТО нема да се шири кон исток, велат два извори.

Такво усно ветување навистина беше дадено, забележа поранешниот директор на ЦИА, Вилијам Џ. Бернс, во своите мемоари, но тоа никогаш не беше формализирано – и беше дадено во време кога распадот на Советскиот Сојуз сè уште не се случи.

НАТО, основан во 1949 година за да обезбеди безбедност од Советскиот Сојуз, тврди дека не претставува закана за Русија – иако ја идентификуваше Русија како „најубедлива и најдиректна закана“ во својата проценка за мир и безбедност од 2022 година. Руската инвазија на Украина таа година ја поттикна Финска да се приклучи на НАТО во 2023 година, по што следуваше и Шведска во 2024 година.

Западноевропските лидери постојано повторуваа дека ако Русија ја добие војната во Украина, еден ден би можела да го нападне и НАТО – што би предизвикало светска војна. Русија ги отфрла таквите тврдења како неосновано заплашување, но самата предупреди дека војната во Украина би можела да ескалира во поширок конфликт.