Светот конечно сфати дека Газа гладува

Една реченица од последниот извештај на Меѓународната класификација за кризи со храна (IPC) се лепи за умот: ова е петти пат нивниот Комитет за преглед на глад (FRC) да се враќа на истата криза во Појасот Газа. Никогаш досега не се случило експертите да мораат да ја преиспитуваат една иста трагедија толку многупати. Тоа е нем другар на суштинската констатација: страдањето не само што продолжува, туку се продлабочува и се шири – до степен на појава на глад. Ако светот досега можеше да се преправа дека не гледа, сега веќе нема изговор. Газа гладува.

Пишува: Леон БАКРАЧЕСКИ

Во своето соопштение, FRC на IPC не остава простор за двосмисленост. Постојат широко распространети човечки страдања низ целата енклава; цивили кои бараат храна се убивани; пристигнуваат сè повеќе извештаи за смртни случаи поврзани со неухранетост, што значи дека најранливите – децата, старите, болните – веќе почнуваат да подлегнуваат. Најважното, и најобвинителното, е дека оваа глад е целосно создадена од човек. Ако е создадена од луѓе, тогаш може и да биде запрена од луѓе. Ова не е суша, не е природна катастрофа, туку политика, избор, последица на одлуки.

Комитетот бара голема, координирана и долгорочна реакција – со храна, вода, здравствена заштита, санитарни услови, гориво, логистика, безбедни коридори – и тоа веднаш. Предупредувањето е сурово јасно: ако сега не се дејствува решително, катастрофата ќе ескалира на ниво што е и предвидливо и целосно избегливо. Оттука и итниот апел до носителите на одлуки да се изврши максимален притисок за прекин на огнот, како предуслов за стабилен хуманитарен пристап и за рестартирање на основните услуги без кои ни едно општество не може да преживее.

Официјален Израел, пак, повторува дека во градот Газа „нема глад“ и дека извештајот на IPC се потпира на „парцијални, политички обоени податоци“. Но ваквото оспорување, колку и да е гласно, не одговара на суштината. Прво, гладот е динамика, не статус-кво. Тој не експлодира симетрично по административни граници; се развива постепено, понекаде тивко, првин во сиромашните квартови и кампови, кај семејствата без резерви, кај болниците што немаат млеко за доенчиња и раствори за рехидратација. Второ, дури и кога не е исполнета целата „техничка“ дефиниција на глад за секоја населена точка, евидентни се услови на масовна неухранетост и остро ограничен пристап до храна и вода, што на терен се преведува во разболени тела и празни магацини.

Има еден морален и правен аксиом што не смее да се измие во технички фрази: меѓународното хуманитарно право забранува изгладнување на цивили како метод на војување. Кога хуманитарните конвои се блокираат или ризикуваат напад, кога водата и струјата се прекинуваат, кога рибарството и земјоделството се парализирани, а пазарите немаат залихи, резултатот не е „колатерален ефект“ – тоа е дизајнирана невозможност за преживување. Воведувањето на безбедни коридори, обезбедувањето гориво за пекарници и болници, гарантираното разминирање на рути, системите за де-конфликтирање за хуманитарни организации и беспрекорната заштита на медицинскиот персонал не се политички „отстапки“; тие се минимални цивилизациски стандарди.

Кој е патот напред? Најнапред, прекин на огнот за да се прекине спиралата во која цивилите се жртвени јариња на секој следен циклус на ескалација. Без прекин на огнот, ни еден систем – ни на снабдување, ни на здравство – не може да се стабилизира. Потоа, масивна хуманитарна операција, не во фотогенични каравани за дневник, туку со континуитет: дневни тони жито, млеко во прав, терапевтска храна за акутна неухранетост, средства за вода и санитарии, мобилни клиники, гориво за ладни ланци, и мост на доверба со локалните структури кои знаат каде недостига најмногу. Паралелно, враќање на основните услуги – вода, струја, отпадни води – барем на функционално ниво што спречува епидемии и колапс на болниците.

Секако, не може да се игнорира ни политичката реалност. Гладот во Газа е и геополитичка траума: изговор за цинични лавирања, тест за кредибилитетот на меѓународниот поредок и на регионалните актери кои претпочитаат статус-кво наместо тешки одлуки. Но ако оваа глад навистина е човекосоздадена, тогаш и политичката цена на нејзиното продолжување мора да стане неприфатливо висока за секој кој ја толерира. Обврската за одговорност – независни истраги за нападите на цивили и хуманитарци, санкции за оние што ги попречуваат конвоите, условување на помошта со мерлива олеснетост на пристапот – не е „активизам“, туку начин да се затвори кругот меѓу зборовите и делата.

Најпотресното во оваа криза не се само статистиките, туку обичните сцени: редица мајки пред импровизирана амбуланта со деца што не добиле цврст оброк со недели; пекар што ја гледа печката како се гаси бидејќи нема гориво; доктор кој смета капки раствор и одлучува кому прво ќе му ги даде. Тие слики не ги интересираат дипломатските соопштенија, ниту „доказите“ за или против „технички глад“. Тие бараат леб, вода, мир – и свет што не се врти на другата страна кога струкот почнува да се гледа под кожата.

Затоа, кога FRC пишува дека оваа глад може да се „запре и да се врати наназад“, тоа не е празна надеж. Тоа е повик за логистика и волја. Нема рационална причина зошто во 2025 година, на неколку десетици километри од модерни пристаништа и патни артерии, деца да умираат од неухранетост. Има само политички причини. А политичките причини се решаваат со политички одлуки.

Светот конечно сфати дека Газа гладува. Прашањето е дали ќе го признае тоа со дела, а не со зборови. Бидејќи во една човекосоздадена глад, секоја минута одложување е избор – и нечија последна.