Skip to content
Киев го почувствува најголемиот бран граѓански незадоволства од почетокот на руската инвазија во февруари 2022 година. Илјадници Украинци излегоа на улиците веднаш штом претседателот Володимир Зеленски го потпиша законот што, според критичарите, ја става Националната антикорупциска служба (НАБУ) и Специјалното антикорупциско обвинителство (САПО) под директна контрола на јавниот обвинител. Демонстрации, придружени со транспаренти „Ние ја избравме Европа, не автократија“ и „Татко ми не умре за ова“, избувнаа и во Лавов, Днипро и Одеса.
Според новите одредби, главниот обвинител Руслан Кравченко — близок соработник на Зеленски — добива овластување да прераспределува или дури да затвора истраги за корупција. Во своето ноќно обраќање, претседателот ја обвини антикорупциската инфраструктура за „милјарди нерешени постапки“ и вети дека новиот механизам ќе обезбеди „неизбежност на казната“ и ќе го искорени „руското влијание“ во институциите.
Но за многумина ова е чекор назад од револуцијата Евромајдан (2014), кога токму борбата за демократија и транспарентност ја одреди европската ориентација на државата. Независниот антикорупциски систем, воспоставен под надзор на западните партнери, беше предуслов за финансиската помош и зацврстувањето на евроинтеграциите.
Брисел не остана нем на случувањата. Портпаролот на Европската комисија Гијом Мерсје изрази „длабока загриженост“, потсетувајќи дека континуираната поддршка од ЕУ е условена со напредок во реформите и транспарентноста. Еврокомесарката за проширување Марта Кос предупреди дека „демонтирањето на безбедносните механизми на НАБУ е сериозен чекор назад“ и истакна дека институциите се „критични“ за европската иднина на Украина.
Украинската влада го брани потегот како неопходен во „воени услови“ и како средство за одбрана од инфилтрација на „руски шпиони“. Претресите и апсењата во седиштето на НАБУ само еден ден пред изгласувањето на законот дополнително го подгрејаа сомнежот на јавноста и на меѓународните набљудувачи дека наместо прочистување, се спроведува централизирање на моќта.
Антикорупциските активисти предупредуваат дека слабеењето на независните истражители може да ја поткопа долгогодишната борба против системската корупција и да ги доведе во прашање идните транши помош од Западот, особено во критичниот момент кога Киев се бори на два фронта — војната на истокот и економското преживување дома. Прашањето сега е дали Зеленски може да го задржи довербата на граѓаните и на сојузниците доколку прозрачните институции што беа симбол на пост‑Евромајдан Украина станат уште една политичка алатка.
