Портпаролот на армијата на Нигер, полковник Амаду Адраман за време на настап на националната телевизија објави дека е извршен воен удар откако претседателот Мохамед Базум беше задржан во претседателската палата.
Воена група прогласи „крај на режимот“, наведувајќи ја „влошената безбедносна ситуација и лошото владеење“
Војниците во Нигер велат дека го смениле претседателот Мохамед Базум од власт, откако вооружените трупи претходно ја блокираа претседателската палата во Нијамеј, главниот град на една од најнестабилните нации во светот.
Како што пренесува Гардијан, група војници се појавија на националната телевизија на западноафриканската земја доцна во средата, неколку часа откако претседателот беше приведен.
Читајќи од изјавата, полковникот Амаду Абдрамане, седи опкружен со девет други офицери облечени во маскирни униформи, рече дека одбранбените и безбедносните сили одлучиле „да стават крај на режимот што го знаете поради влошената безбедносна ситуација и лошото владеење“.
Тој рече дека границите на земјата се затворени и сите институции во републиката суспендирани и најави национален полициски час. Војниците предупредија на каква било странска интервенција.
Очигледниот државен удар се вели дека го водел шефот на регионалната политичка и безбедносна група.
Војниците, вклучително и членови на претседателската гарда на Базум, претходно објавија дека биле ангажирани во преговори со претседателот – кој беше опишан како „безбеден и здрав“, иако неговата локација не беше јасна.
Потегот на елитната гарда брзо беше оспорен од пошироката армија и националната гарда, кои се заканија дека ќе ги нападнат претседателските сили доколку не се повлечат.
Белата куќа соопшти дека додека се одвивала ситуацијата дека американскиот државен секретар, Антони Блинкен, разговарал со заробениот Базум и „ја пренел непоколебливата поддршка на Соединетите држави…силното американско економско и безбедносно партнерство со Нигер зависи од продолжувањето на демократските владеење и почитување на владеењето на правото и човековите права“.
Блинкен, кој беше во посета на Нов Зеланд, подоцна рече: „Разговарав со претседателот Базум порано утринава и јасно ставив до знаење дека САД решително го поддржуваат како демократски избран претседател на Нигер. Повикуваме на негово итно ослободување.
„Ги осудуваме сите напори за преземање на власта со сила. Активно сме ангажирани со владата на Нигер, но и со партнерите во регионот и ширум светот и ќе продолжиме да го правиме тоа додека ситуацијата не се реши соодветно и мирно“.
ОН соопштија дека нивниот генерален секретар, Антонио Гутереш, исто така разговарал со Базум и ја понудил својата „целосна поддршка и солидарност“. Гутереш ги повика „сите вклучени актери да покажат воздржаност и да обезбедат заштита на уставниот поредок“.
Извор близок до Базум го опиша потегот како „одговарање на темперамент“ на елитните трупи, додавајќи дека „разговорите“ се во тек откако војниците го блокираа пристапот до палатата околу 6.30 часот во средата.
Репортерот на Ројтерс видел воени возила како го блокираат влезот во палатата во главниот град Ниамеј. Блокиран е и пристапот до министерствата до палатата, рекоа безбедносни извори. Жителите во другите делови на градот опишаа дека сообраќајот се одвива слободно и нема докази за вооружени мажи на улиците.
Официјален претставник на претседателството рече дека персоналот внатре во палатата немал пристап до нивните канцеларии, додека во соопштението објавено од претседателството на Твитер се сугерира дека претседателската гарда се обидела да ја придобие поддршката на некои членови на вооружените сили во нивните акции.
Претседателот на Комисијата на Африканската унија, Н.Е. Муса Факи Махамат, го осуди, како што рече, „обидот за државен удар“. Доколку се потврди, тоа ќе биде петти обид за државен удар во западна Африка во последните четири години.
Бола Тинубу, претседател на соседна Нигерија и претседател на Економската заедница на западноафриканските држави (Ecowas), ги нарече настаните „непријатни случувања“ и рече дека веќе е во „блиски консултации“ со другите лидери во регионот за ситуацијата.
„Раководството на Ecowas нема да прифати каква било акција што го попречува непреченото функционирање на легитимната власт во Нигер или кој било дел од западна Африка… ќе направиме се што е во рамките на нашите овластувања за да обезбедиме демократијата да биде цврсто засадена, негувана, добро вкоренета и напредува во нашиот регион. “, рече тој во соопштението.
Сместено во срцето на Сахел, Нигер е пустина од две третини и упорно се рангира близу или на дното на индексот за човечки развој на ОН, репер за просперитет. Има растечко население од 22,4 милиони, поттикнато од наталитетот во просек од седум деца за секоја жена.
Земјата се бори со две џихадистички кампањи – едната на југо-запад, која се оддалечи од соседниот Мали во 2015 година, а другата на југоисток, во кои се вклучени џихадисти со седиште во северо-источна Нигерија.
Војската на Нигер доби обука и логистичка поддршка од САД и Франција, кои имаат воени бази таму.
„Тоа е напад на темперамент од страна на претседателската гарда, но разговорите се во тек со претседателот“, изјави изворот за новинската агенција АФП, кој сакаше да остане анонимен.
„Претседателот е добро, тој е жив и здрав“, рече изворот. „Тој и неговото семејство се во резиденцијата“.
Причината за однесувањето на стражарите и за што се разговарало во разговорите не се соопштени.
Пратеник од партијата ПНДС на Базум рече: „Зборував со претседателот и со пријателите кои се министри [и] тие се добро“.
Базум, кој беше демократски избран во 2021 година, е близок сојузник на Франција. Последниот државен удар во земјата се случи во февруари 2010 година, соборувајќи го тогашниот претседател Мамаду Танџа.
Сепак, имаше обид за државен удар неколку дена пред инаугурацијата на Базум во април 2021 година, според безбедносниот извор во тоа време. Неколку лица беа уапсени, вклучувајќи го и осомничениот водач, капетан на воздухопловните сили Сани Гуруза. Тој беше уапсен во соседниот Бенин и предаден на властите во Нигер.
Усман Сисе, поранешен министер за внатрешни работи под воената влада на транзиција која работеше од 2010 до 2011 година, беше приведен во април 2022 година поради неговата осомничена улога. Тој беше ослободен во февруари оваа година, но уште петмина, меѓу кои и Гуруза, беа осудени на 20 години затвор.
Вториот обид за соборување на Базум се случи во март оваа година додека претседателот беше во Турција, според официјален претставник на Нигер, сторителите се уапсени.
Властите никогаш јавно не го коментираа инцидентот.
Во јануари 2018 година, девет војници и еден цивил беа осудени од воениот суд на затворски казни од пет до 15 години за обид за соборување на претходникот на Базум, Махамаду Исуфу, во 2015 година.
Меѓу осудените е и генералот Сулејман Салу, поранешен началник на Генералштабот на армијата и член на хунтата која ја протера Танџа во 2010 година.
Подготви: Д. Мишев (ЦивилМедиа)
