Железна купола: Дури ни израелскиот штит не е семоќен

Иран го нападна Тел Авив. Иако системот за воздушна одбрана „Железна купола“ и понатаму пресретнува најголем дел од ракетите, не е секогаш во можност да ги неутрализира сите. Како функционира ова оружје, кое Израелците го сметаат за своја „животна осигурување“?

По израелскиот напад, Иран започна одмазднички напади, при што Тел Авив беше погоден од неколку ракети. Засега нема извештаи за жртви, но десетици лица се повредени.

И покрај високата ефикасност, понекогаш ракети успеваат да ја пробијат одбраната на „Железна купола“, систем што важи за еден од најдобрите во светот.

Што може да направи „Железна купола“ – и зошто се размислува за нејзина замена?

Иако „Железна купола“ најчесто се спомнува – бидејќи е најактивна – израелската воздушна одбрана се потпира и на други системи.

Системот „Давидовата прачка“ е наменет за соборување ракети со среден дострел, беспилотни летала и крстосувачки ракети, додека „Стрелата“ е специјализирана за ракетни закани со долг дострел.

Сепак, токму „Железна купола“ најчесто е во употреба, бидејќи е дизајнирана да пресретнува ракети со краток дострел и артилериски гранати – закани што Израел ги доживува најчесто. Во тек е и развој на нов ласерски систем за воздушна одбрана.

Како функционира системот?

Системот се состои од три компоненти: радар, контролен центар и ракетен фрлач. Целата постапка трае само неколку секунди. На пример, кога ракети се испукани од Појасот Газа, тие може да стигнат до целта во рок од 15 до 90 секунди, во зависност од локацијата.

„Куполата“ лансира одбранбена ракета само ако радарот и контролниот центар – сместени на камиони – утврдат дека ракетата се движи кон населено место. Во близина на мобилниот радар се поставени четири фрлачи, секој со по дваесет ракети со дострел од 4 до 17 километри.

Се проценува дека еден систем може да заштити површина од 150 квадратни километри – големина соодветна на град со средна големина – и може истовремено да следи шест непријателски ракети.

Одбранбената ракета пресретнува и експлодира во близина на целта, уништувајќи ја напаѓачката ракета. Сепак, останува ризикот од паѓање на остатоци, иако паметните ракети се програмирани да неутрализираат цели надвор од населени места.

Во Израел има вкупно десет вакви системи, но според некои експерти, би требало да има најмалку тринаесет за да се покрие целата територија.

Колку е ефикасна „Железна купола“?

Производителот, државната компанија Rafael Advanced Defense Systems, тврди дека стапката на пресретнување е околу 90 проценти.

Во октомври 2023 година, Хамас испука околу 3.000 ракети кон Израел со цел да ја преоптовари „Куполата“. Иако ракетите на Хамас се технолошки примитивни и често неточни, нивниот број беше доволен за да го тестира капацитетот на системот – кој, и покрај тоа, успеа да неутрализира мнозинството закани.

Колку чини?

Покрај ограничениот капацитет, друга причина зошто „Железна купола“ не пресретнува секоја ракета е високата цена.

Се проценува дека секоја одбранбена ракета чини околу 50.000 долари, додека цената на една батерија „Купола“ се движи помеѓу 40 и 70 милиони долари.

Од кога се користи?

Идејата за ваков систем се појави во средината на 1990-тите, кога Хезболах, тогаш дејствувајќи од Либан, започна со ракетни напади врз Израел.

Сепак, проектот навистина се разви во 2004 година, кога бригадниот генерал Дани Голд го презеде водството на военото истражување и развој. Наредбата за развој на системот беше издадена во 2007 година, а првата „Железна купола“ беше инсталирана во март 2011 година, во близина на градот Бершеба, околу 40 километри од Појасот Газа.

Системот значително го промени секојдневието на многу Израелци, но дури и самиот Голд предупреди на прекумерна самодоверба:

„Одбраната не се состои само од Железна купола, туку и од сирени и сеопфатни разузнавачки операции. Овие три нивоа се надополнуваат меѓусебно. Но, граѓаните не треба да седат дома и да мислат дека штитот над нив ќе ги заштити без исклучок“, рече тој.

Дали доаѓа замена?

Истата државна компанија што ја разви „Железна купола“ неодамна го претстави новиот ласерски систем „Железен зрак“, во соработка со американскиот концерн Lockheed Martin.

Иако принципот на дејствување е сличен, станува збор за ласерско оружје, кое се смета за особено ефикасно против роеви беспилотни летала – закана што не постоеше во времето кога беше развиена „Куполата“.

Главната предност на ласерот е значително пониската цена – еден истрел се проценува на максимум 2.000 долари, а „муницијата“ е практично неограничена.

Сè уште не е познато кога „Железен зрак“ ќе биде подготвен за оперативна употреба.