Skip to content
По убедливата победа над поранешниот гувернер на Њујорк, Ендрју Куомо, на демократските внатрепартиски избори за градоначалник, сојузниот пратеник Зохран Мамдани стана едно од најспоменуваните имиња во американските медиуми. Кога на NBC го прашаа дали мисли дека милијардерите имаат право да постојат, тој се насмеа и рече: „Не мислам дека треба да имаме милијардери. Тоа е премногу пари во време на огромна нееднаквост“.
Америка е длабоко капиталистичко општество, кое се темели на идејата дека секој има можност да создаде своја иднина – и богатство. Многу милијардери се основачи на компании што придонеле за иновации и вработиле милиони Американци – Амазон, Најк, Волмарт, Мајкрософт, Гугл. Сепак, опсежните предлози за оданочување на богатството – единствена реална стратегија за „напад“ врз милијардерите, кои најчесто немаат високи приходи, туку огромна имотна маса – би можеле да доведат до нивно иселување од земјата и преместување на компаниите во други држави.
Идејата не е нова – но е речиси невозможна
Мамдани не е првиот што предлага слични идеи. Уште за време на Втората светска војна, претседателот Френклин Рузвелт предложи годишниот приход по оданочување да се ограничи на еквивалент на околу 1 милион денешни долари. Иако Конгресот не го прифати тоа во целост, воведе максимална даночна стапка од 94%. Европа експериментираше со вакви даноци, но многу земји – како Шведска – подоцна ги укинаа.
Сенаторот Берни Сандерс и сенаторката Елизабет Ворен беа главни застапници за повторно воведување на данок на богатство. Сандерс предложи прогресивен данок кој би достигнувал 8% за богатство над 10 милијарди долари. Според неговите пресметки, тоа би го преполовило богатството на милијардерите за 15 години. Ворен предложи полесна верзија – 2% за богатство над 50 милиони долари, а 6% над една милијарда. Сојузничките конгресменки, како Прамила Џајапал, сметаат дека е прифатливо да остане некој милијардер, но дека системот треба радикално да се реформира.
Големите пречки: капиталот е подвижен
Историјата покажува дека капиталот брзо се сели. Откако државата Вашингтон го зголеми данокот на капитална добивка, Џеф Безос се пресели на Флорида и така заштеди околу 1 милијарда долари за една година. Обидите за глобална координација на вакви даноци се тешко остварливи. Според конзервативните експерти, еден ваков данок би се соочил и со уставни пречки во САД.
Дури и поддржувачи на пофер оданочување се скептични. „Не ја гледаме целта на даноците како уништување на богатството или казнување на успехот, туку како алатка за финансирање на јавните услуги“, вели Бен Риц од Прогресивниот политички институт.
Што всушност предлага Мамдани?
Иако е член на Демократските социјалисти на Америка, Мамдани не повикува на национализација или конфискација. Тој предлага зголемување на данокот на добивка за големите компании од 7,25% на 11,5%, што би ја израмнило Њујорк со Њу Џерси. Дополнително, сугерира и 2% данок на личен приход над 1 милион долари. Тоа не е радикално оданочување, но дури и за вакви мали промени ќе му треба поддршка од гувернерката Кети Хочул – нешто што засега е неизвесно.
Анкетите покажуваат комплексен став на јавноста. Повеќето Американци сметаат дека милијардерите се корисни за економијата – но и дека нееднаквоста е сериозен проблем и дека богатите треба да плаќаат повеќе. Мамдани ја отвара таа дебата – дали е можно во Америка да се замисли општество со помалку милијардери, а повеќе правда?
