Skip to content
Американскиот претседател Доналд Трамп ја потпиша одлуката за продолжување на вонредните мерки за Западен Балкан до 26 јуни 2026 година, кои беа воведени од тогашниот претседател Џорџ Буш во 2001 година поради закани за националната безбедност и надворешната политика на САД, објави американската влада. Овие мерки овозможуваат санкционирање на поединци и организации вклучени во дестабилизацијата на регионот, пишува во анализата на белградски „Данас“, во која соговорниците истакнуваат дека домашните политички актери дополнително ја влошуваат својата позиција во тој контекст со своето однесување и реторика.
Причината за првичното воведување на мерките во 2001 година беше невообичаена и вонредна закана за националната безбедност и надворешната политика на САД, а тие конкретно се однесуваа на меѓуетничкиот вооружен конфликт во Република Македонија, сега Северна Македонија, попречувањето на спроведувањето на Дејтонскиот договор во Босна и Херцеговина, како и кршењето на Резолуцијата 1244 на Советот за безбедност на ООН во Косово.
Ова се вонредни економски мерки што им овозможуваат на Соединетите Американски Држави да воведуваат санкции врз поединци и организации вклучени во дестабилизацијата на регионот, да ги замрзнуваат нивните средства и средства во САД, како и да им забрануваат на американските компании да соработуваат со нив.
Мерките постепено се прошируваа со текот на годините. Од 2003 година, тие ги вклучија оние што го попречуваат спроведувањето на Охридскиот договор, во 2021 година беа проширени на корупцијата и поткопувањето на повоените институции, а во 2025 година на обидите за оспорување на суверенитетот на земјите во регионот и заобиколување на американските санкции.
Мерките беа продолжени бидејќи, како што е наведено во одлуката, поединци продолжуваат да ја загрозуваат стабилноста на регионот, да ги поткопуваат повоените договори и институции и да ја попречуваат демократизацијата и евроатлантската интеграција на Западен Балкан.
Нашите соговорници се согласуваат дека продолжувањето на санкциите е израз на сериозен став во контекст на меѓународните односи што не може да се игнорира и дека санкциите не се само формалност, туку важен инструмент за одржување на редот, почитување на договорите и борба против корупцијата и авторитарните тенденции.
Бранка Латиновиќ, поранешна амбасадорка, смета дека продолжувањето на важноста на Уредбата на Буш од 2001 година, како и другите што следеа, само го потврдува старото правило во меѓународните односи, а тоа е дека големите сили имаат континуитет во својата надворешна политика.
Таа додава дека ова е случај и со санкциите што ги воведоа САД врз одреден број лица кои не го почитуваат Дејтон, но кои се поврзани и со корупција.
Продолжувањето на санкциите, што Доналд Трамп го потврди со својата нова Регулатива, Латиновиќ го гледа само како потврда дека санкциите не можат да се укинат со ангажирање на лобисти, туку само и исклучиво со соработка со страната што ги воведе санкциите.
- Продолжувањето на истата политика за која ви беа воведени санкции, па дури и зголемувањето на новите предизвици, не е модел за решавање на овој проблем. Продолжува со политиката на негирање, користејќи запалувачка реторика кон западните партнери, преземајќи мерки што можат да се дефинираат само како иритирачки кон самите партнери во БиХ – вели нашата соговорничка.
Таа истакнува дека одбележувањето на 30-годишнината од потпишувањето на Дејтонскиот договор во Дејтон беше неискористена можност да се направи важен чекор кон страната што ги иницираше, ги водеше преговорите и решително придонесе за усвојување на тој договор и со тоа запирање на војната во Босна и Херцеговина.
Во исто време, потсетува Латиновиќ, САД и ЕУ беа меѓународните фактори што овозможија да се воспостават и одржат главните лостови на мирот и стабилноста во БиХ.
- САД и ЕУ инвестираа многу во одржувањето на тој мир, и затоа користат нови алатки за да ги „казнуваат“ политичарите од РС и другите, за непочитување на Дејтонскиот договор.
Тоа е јавна опомена не само до Додик, туку и до оние што стојат зад него, тие не го спречија, туку мораа – според самиот Дејтон.
Поранешниот дипломат Среќко Ѓукиќ смета дека објавувањето на одлуката на САД за продолжување на санкциите против правни и физички лица на Западен Балкан за следната година или нешто повеќе носи целосен хаос и паника кај српските и другите трамписти.
Навивајќи и правејќи сè за победата на Трамп, бескрајно радувајќи се на неговиот триумф, српските и другите балкански „патриоти“ ги наведнаа главите и замолкнаа. Аутсајдерите на светската политика сега голтаат кнедли. Трамп ги предаде. Не е ли тоа веќе доволна последица од последната одлука на Трамп, која го претвори таборот на Вучиќ во црно? И сè започна со дебаклот на Вучиќ, сè уште нерешен, во Америка, таму пред неговата посета на Путин. И каде што Гренел, Бренел, Род и другите Родови, Џулијани и цела листа на оние кои се гоштеваа и со луѓе од режимот и со самиот шеф на режимот, со години шетаа низ Србија, секогаш во Белград на вода без да прашуваат за цена, се забавуваа, а можеби имаше и некаков џепарлак, како Мило Ронхил, оној преку Дрина, кој почесто нè вознемирува овде отколку што прави за што е избран таму – вели нашиот соговорник.
Ѓукиќ, исто така, оценува дека Соединетите Американски Држави не можат да бидат засолниште за неспособните, за оние кои не ги почитуваат законите и за оние кои би сакале да владеат на диктаторски начин. Во овој контекст, Ѓукиќ го доведува во прашање она што всушност го кажува Трамп кога вели дека ја спречил војната меѓу Србија и Косово, сугерирајќи дека можеби тоа било последното црвено светло за да се открие кој всушност владее со Белград, додавајќи дека е уверен дека и тоа ќе се открие.
