Skip to content
Светот денес го одбележува Меѓународниот ден на безбедниот абортус, со порака дека пристапната и безбедна процедура е основно човеково право и составен дел од женското здравје. Во Македонија, ХЕРА и Македонската асоцијација на гинеколози и опстетричари потсетуваат дека медикаментозниот абортус е легален и безбеден, но практично достапен само на Универзитетската клиника во Скопје — што создава територијални бариери и трошоци за жените од внатрешноста. Од 2.207 евидентирани абортуси на национално ниво, само 36% биле медикаментозни, додека на Клиниката во Скопје 93,5% од постапките во 2024 биле токму медикаментозни, што ја покажува високата прифатеност кога услугата навистина постои. Невладините организации алармираат и на кратење од 80% на буџетските средства за лекови за ранливи жени (од 1.000.000 на 200.000 денари), со апел финансирањето да се врати и прошири, а услугата да се обезбеди и во други јавни установи низ државата.
Паралелно со 28 септември, 26 септември е ден на контрацепцијата — потсетник дека семејното планирање е темел на јавното здравје. Македонија има стапка на адолесцентски раѓања од 14,6 на 1.000 девојчиња, речиси двојно над просекот на ЕУ, а употребата на современа контрацепција изнесува 21% — двојно под балканскиот просек и тројно под нивото на развиени европски земји. Иако постои национално упатство за семејно планирање, ниту едно модерно орално контрацептивно средство не е на Позитивната листа, па трошокот целосно паѓа врз жените — најмногу ги погодува младите и ранливите категории. Стручната заедница предлага и воведување на телемедицина за медикаментозен абортус, по модел на Обединетото Кралство, Франција и Германија, како начин да се надминат дистанцата и стигмата.
Европската мапа останува нерамномерна: во повеќето членки абортусот е законски и пристапен во раните недели, но во Полска режимот е меѓу најрестриктивните и е дозволен само по силување, инцест или опасност по животот на трудницата; Малта има најстрога забрана во ЕУ. Овие разлики продуцираат „здравствен туризам“ и ризик од небезбедни процедури. Светската здравствена организација проценува дека небезбедниот абортус годишно одзема околу 23.000 животи и предизвикува сериозни компликации кај милиони жени глобално — бројки што ја враќаат темата од идеологија во јавно-здравствен приоритет.
Во домашен контекст, пораката од граѓанските организации и стручните здруженија е јасна: модерна контрацепција што е навистина достапна и медикаментозен абортус што е навистина обезбеден — не само „на хартија“ — го намалуваат бројот на несакани и ризични бремености и го штитат здравјето и достоинството на жените. Патот до таму поминува преку буџетска поддршка, вклучување дел од контрацептивите на Позитивната листа, проширување на услугите надвор од главниот град и следење на европските стандарди.
