Skip to content
Европската унија жестоко го осуди нарушувањето на полскиот воздушен простор од руски беспилотни летала за време на масовниот напад врз Украина и порача дека ќе ја засили воената и политичката поддршка за Киев. „Намеренo нарушување на воздушниот простор на земја-членка… агресивен и непромислен акт, дел од сериозна ескалација што ја загрозува безбедноста на граѓаните на ЕУ, регионалната стабилност и меѓународниот мир,“ се наведува во изјавата на ЕУ на чие име говори високата претставничка Каја Калас.
Во текот на ноќта меѓу вторник и среда, Полска со поддршка на сојузнички авиони собори повеќе дронови што влегле над нејзина територија — првпат една членка на НАТО да отвори оган во рамки на војната на Русија против Украина. Премиерот Доналд Туск го оцени инцидентот како „голема провокација“ и активираше член 4 од Северноатлантскиот договор за консултации во Алијансата. Полска соопшти дека во воздушниот простор навлегле „19 објекти“, а оние што претставувале закана биле соборени; паднати делови се пронајдени во повеќе региони и има оштетени објекти.
Калас дополнително порача дека првичните индиции укажуваат на намерен, а не случаен влез на дронови во европското небо — став што го сподели и Варшава, која ги отфрли руските тврдења дека станало збор за „залутани“ летала. „Ова бара засилување на европската воздушна и ракетна одбрана и уште поголем притисок врз Москва,“ напиша шефицата на европската дипломатија.
Како се одвиваше инцидентот
Според полските и сојузничките извештаи, вознемирувачката ноќ дојде паралелно со уште еден голем руски комбиниран напад на украински градови со стотици дронови и десетици ракети. Полските Ф-16, поддржани од сојузнички авиони, пресретнаа и соборија дел од леталата кои навлегоа преку источната граница; во делови од земјата аеродроми беа привремено затворени. НАТО ја поздрави „брзата и координирана реакција“.
Москва негира дека таргетирала Полска. Сепак, Варшава побара итна седница на Советот за безбедност на ОН, а членките на ЕУ и НАТО испратија пораки на солидарност и поддршка за полскиот безбедносен одговор.
Брисел ја стави епизодата во поширок контекст на руска ескалација и вети засилување на поддршката за Украина: повеќе воздушна одбрана, муниција и финансирање, како и дополнителен притисок врз Кремљ преку санкции и користење на приходите од замрзнатите руски средства. „Парите ќе ѝ помогнат на Украина денес, а сметката ќе ја плати агресорот,“ е пораката што во последниов период ја повторуваат европските лидери.
Украинскиот претседател Володимир Зеленски пак повика на заеднички европски штит — интегрирана воздушна одбрана што ќе го покрие и западниот фланг на континентот, додека Полска објави дека добила конкретни понуди за зајакнување на ПВО.
Инцидентот повторно ја отвори темата за европската способност за одвраќање и брза реакција. Практичните опции што се разгледуваат во ЕУ и НАТО, според дипломатски извори и јавни изјави, вклучуваат:
- дополнителни системи ПВО/ПРО и муниција за Украина и засилен воздушен надзор на источниот крил;
- координирана набавка и распоредување на сензори/радарско покривање покрај границата со Белорусија и Калининград;
- нов пакет санкции против рускиот ВПК и посредниците кои обезбедуваат компоненти за дронови и ракети.
Покрај воените мерки, правната и политичката траекторија оди кон засилен дипломатски притисок. Полското МНР најави дека ќе побара јасна осуда во СБ на ОН, додека ЕУ ја кристализира линијата: секое нарушување на европскиот воздушен простор ќе се третира како закана за заедничката безбедност и ќе носи последици.