Skip to content
Европа влегува во отворен судир со Вашингтон околу иднината на Украина. Естонскиот европратеник и поранешен армиски генерал Рихо Терас во интервју за „Еуроњуз“ јавно го обвини американскиот врв дека му верува „на секој збор на Путин“ и дека турка мировен план кој за Киев би значел пораз за маскиран како дипломатија.
Терас, член на Европската народна партија и поранешен командант на естонската армија, во утринската програма „Europe Today“ предупреди дека европската јавност сѐ уште не ја сфаќа итноста на ситуацијата. Според него, не станува збор само за Украина, туку за безбедносната архитектура на цела Европа, која може да се распадне ако се прифати мировен договор пишуван по „руски рецепт“.
Во фокусот на критиките е 28-точковиот мировен план што го промовира американската администрација и кој протече во јавноста минатата недела. Документот, според „Еуроњуз“, се смета за премногу поволен за Москва: предвидува значително намалување на украинската армија, широки територијални отстапки и дури можност за вето на НАТО-членството на Украина. За Терас, тоа е суштина на капитулација, а не на праведен мир.
„Ова е руски план за капитулација на Украина“, предупредува естонскиот европратеник, оценувајќи дека американскиот претседател Доналд Трамп е „само една недела од тоа да му го предаде на Путин сето што го бара“. Во интервјуто тој оди чекор подалеку, велејќи дека е изненаден од тоа што Трамп се однесува „како момче за поръчки“ на планот кој, според него, доаѓа директно од Кремљ.
Ваквата острина не е вообичаена за јавен настап на европски функционер, особено ако се има предвид дека официјално Брисел се обидува да ја одржи координацијата со САД. Но протечениот текст на мировниот план очигледно ја размрда атмосферата во европските институции. Додека Вашингтон настојува да го затвори фронтот во Украина, дел од европските држави стравуваат дека цената ќе биде уште една „замрзната“ конфронтација и охрабрување на рускиот ревизионизам.
Во Женева, претставници на американската влада предводени од државниот секретар Марко Рубио, украински официјални лица и европска делегација се обидуваат да го променат текстот на планот. Целта на европската страна е да купи време за Киев и да го убеди Трамп да прифати услови кои нема да личат на диктат. Но Терас потсетува дека часовникот зборува против Украина – секое одложување на одлуките во ЕУ и САД директно се плаќа на фронтот.
Од Стразбур се слуша и уште едно предупредување. Претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен повторно потсети дека „руската книга на правила“ за агресија не е сменета и дека Украина може да биде само почеток. Во позадина се води жестока дискусија: како да се обезбеди ново финансирање за Киев во 2026 година, а притоа да не се создаде внатрешен раздор во Унијата.
Една од опциите е издавање преседан-репарациски заем, врзан за замрзнатите руски средства што се држат во Белгија. Европската комисија подготвува правна рамка за да може овие средства да се искористат за Украина, но истовремено расте незадоволството од, како што велат европските дипломатски извори, „предолгото чекање“ на зелено светло од белгиските власти.
„Веќе сме задоцнети, мораме многу брзо да го почнеме финансирањето“, вели Терас, фрустриран од темпото со кое се движи ЕУ. Тој потсетува на размерите на европската економија: Унијата има 500 милиони жители и бруто-домашен производ од 29 билиони евра. „Не ми кажувајте дека ЕУ со таков капацитет не може да ја поддржи Украина со далеку помал износ“, порачува естонскиот генерал.
Зад острите изјави стои поширока загриженост: дали Европа повторно ќе дозволи кризата да ѝ се случува, наместо да ја обликува. Терас тврди дека „европските граѓани не ја разбираат ургентноста на ситуацијата“ и дека голем дел од јавноста сѐ уште ја доживува војната во Украина како далечен конфликт. Но за земјите од источниот фронт на НАТО, особено балтичките, ова е егзистенцијално прашање – ако Москва извлече политички профит од агресијата, следната мета може да биде било кој сосед.
Интервјуто на Терас дополнително го разголува јазот што се отвора меѓу дел од европските елити и администрацијата во Вашингтон. Додека САД настојуваат да го затворат украинското поглавје по цена на компромиси, во Брисел се сѐ погласни оние што предупредуваат: слаб мир денес може да значи поголема и поскапа војна утре. На крајот, изборот нема да биде само дипломатски – тој ќе ја одреди самата смисла на европскиот безбедносен и вредносен проект.
