Skip to content
Со две спротивставени очекувања и триесетина конкретни прашања, пратениците ја отворија вратата на Агенцијата за национална безбедност (АНБ) — но и нов круг неизвесност околу наводите за незаконско следење. СДСМ бара декласификација на материјалите за јавноста да добие „целосна слика“, додека дел од ВМРО-ДПМНЕ фокусот го става на тоа „кој и колку бил таргет“ во периодот кога партијата беше опозиција.
Во надзорната посета, Славјанка Петровска (СДСМ) влезе со список од околу 30 прашања до менаџментот на АНБ. Меѓу нив: што се случило со полиграфистот за кого, според неофицијални брифинзи, се тврди дека ги спроведувал тестирањата; дали е уште вработен или заминал „под притисок“. Второ, дали бил сменет шефот на внатрешната контрола — и ако да, зошто, и зошто токму пред почеток на внатрешната истрага. Без декласификација, предупреди таа, надзорната комисија ќе може да излезе само со „површни изјави“.
Љупчо Пренџов (ВМРО-ДПМНЕ) пак изјави дека клучно е да се види „што точно се случувало во АНБ“ и кои мерки на тајно следење биле користени против тогашната опозиција, што би требало да се достави и до Обвинителството. На прашања за декласификација, остана воздржан; како можен следен чекор го посочи вклучувањето на собраниската Комисија за надзор на комуникациите ако се покаже потреба од дополнителна експертиза.
Посетата следи по тврдењата на премиерот и актуелниот директор на АНБ дека внатрешна истрага утврдила „незаконско, неетичко и непрофесионално постапување“ на поранешен директор и група вработени во периодот 2019–2024; предметот е проследен до Обвинителството за организиран криминал, кое води предистражна постапка. Комисијата изгласа утре да изврши надзор и во Агенцијата за разузнавање.
Паралелно, ТВ21 јави дека пратениците „влегоа со иста цел, но со различни ставови“ околу декласификацијата — разлика што веќе се чита од првите изјави пред влезот во АНБ. Петровска инсистира дека без објавување (целосно или делумно) јавноста повторно ќе остане зависна од политички наративи наместо факти.
Собраниските надзори над безбедносните служби и минатите години се отвораа со прашања за алатки за следење и внатрешни проверки, но често завршуваа со лимитирани извештаи поради класифицирани содржини. Токму затоа, денешниот клинч околу декласификацијата е повеќе од процедурно прашање — тоа е тест за кредибилитетот на надзорот и за правото на јавноста да знае.
Повеќе од правна техничка гледна точка, изборот меѓу „целосна“ или „делумна“ декласификација ќе одлучи дали случајот ќе остане политичка преписка или ќе прерасне во проверлив наратив со документи, временски линии и одговорни имиња. Ако документите (со разумни заштити за методи и извори) станат видливи, Собранието ќе може да даде јасен, транспарентен извештај — не формулации од типот „воочени неправилности“. Ако останат под клуч, ќе продолжи битката на интерпретации.
Во моментов, и власта и опозицијата имаат аргумент што звучи убедливо на својата публика: првите — дека „институциите расчистуваат“ и предметот е веќе кај ОЈО; вторите — дека без декласификација не може да се докаже ништо надвор од соопштенија. Единствениот начин ова да не заврши како уште една епизода во долгата историја на „случаи без епилог“ е институционална смелост: да се ослободат колку што е можно повеќе факти, да се обезбеди независна форензика и да се затвори кругот со одговорност. Сѐ друго е déjà vu — а јавноста, по години скандали со прислушување, нема трпение за уште една магла.
