Skip to content
Жителите на Исланд и заедницата Инуити во Гренланд би можеле целосно да го променат својот начин на живот поради пролетната жега.
„Луѓето често помислуваат на земји како Индија, Италија и САД кога зборуваме за климатските промени и топлотните бранови“, вели д-р Сара Кју, истражувач во Кралскиот холандски метеоролошки институт.
Но, како што покажува новата студија од групата „World Weather Attribution“ (WWA), дури и земјите со ладна клима доживуваат невидени температури.
Рекордниот топлотен бран во Исланд и Гренланд минатиот месец беше за 3°C потопол поради климатските промени предизвикани од човекот, заклучија истражувачите.
На 15 мај, метеоролошката станица на аеродромот Егилстадир во Исланд измери 26,6°C, нов национален рекорд за месецот.
Само неколку дена подоцна, на 19 мај, станица во Источен Гренланд измери 14,3°C, што е далеку над просечната дневна максимална температура од 0,8°C.
„Можеби зголемувањето од 3°C не звучи многу, но доведе до огромно губење на мразот во Гренланд“, додаде Кју, еден од 18-те истражувачи вклучени во студијата на WWA.
Според прелиминарната анализа на Националниот центар за снег и мраз во САД, топлотниот бран од 15 до 21 мај предизвикал 17 пати поинтензивно топење на мразот во Гренланд.
Заедниците на Арктикот ги чувствуваат ефектите од топлината
„На Арктикот, жителите изградиле населби во временски услови кои биле стабилни со векови. Сепак, овие топлотни бранови укажуваат на нови ризици во Гренланд и Исланд бидејќи се затоплуваат значително побрзо од другите региони“, рече Маја Валберг, технички советник во Климатскиот центар на Црвениот крст и Црвената полумесечина.
Арктикот се затоплува двојно побрзо од глобалниот просек. Овој феномен, познат како артификација, е главно предизвикан од топењето на морскиот мраз – како што мразот исчезнува, тој се заменува со темни океански мориња кои ја апсорбираат сончевата светлина наместо да ја рефлектираат.
„Традиционалниот начин на живот на заедниците на Инуитите е сè повеќе изложен на ризик, а Исланѓаните со постоечки здравствени проблеми се сè повеќе ранливи на зголемувањето на температурите“, додава Валбергова.
Иако Исланд има многу ниска стапка на смртни случаи поврзани со топлина во споредба со јужноевропските земји, топлотниот бран можел да ги погоди луѓето со хронични болести пред тие дури и да можат да се прилагодат на него.
Предупредувањата за изгореници од сонце и „меки“ патишта во Исланд покажуваат дека земјите со ладна клима сè повеќе се соочуваат со нови климатски ризици.
Губењето на морскиот мраз, исто така, ги погодува Инуитите, кои сочинуваат 90 проценти од населението на Гренланд. Цврстиот морски мраз е неопходен за патување, но неговото истенчување го оневозможува пристапот до традиционалните риболовни подрачја.
Поради исчезнувањето на мразот, бројот на санки за кучиња во Гренланд, кои Инуитите ги користат илјадници години, исто така се намали.
Топлинските бранови во Исланд би можеле да бидат уште потопли
Иако арктичките топлотни бранови сè уште се чини дека се ретки, тие стануваат сè почести.
„Во последниве години, моите колеги и јас во Климатската група на Исландската метеоролошка служба забележуваме необични временски екстреми, како што се периоди на дожд што значително ги надминуваат сите што сме ги забележале претходно“, рече д-р Халдор Бјорнсон.
„Едноставно, старите статистики повеќе не се валидни“, додаде таа.
Топлинскиот бран во мај ги сруши рекордите дури и на станиците што постојат повеќе од еден век – на пример во Стикишолмур – каде што се собираат податоци 174 години.
Бјорнсон верува дека тоа бил најинтензивниот топлотен бран некогаш забележан во мај, при што дури 94 проценти од метеоролошките станици регистрирале нови температурни рекорди.
„Она што го гледаме не е изолиран настан, туку промена во временските статистики“, рече таа.
Доколку емисиите на стакленички гасови продолжат според проектираното, а глобалното затоплување достигне 2,6°C до 2100 година, топлотните бранови во Исланд би можеле да станат уште 2°C потопли.
Кога станува збор за Гренланд, научниците анализирале податоци од метеоролошка станица на истокот од земјата. Тие заклучиле дека најжешкиот ден во мај бил околу 3,9°C потопол отколку во прединдустриското време.
Иако анализата не вклучувала климатски модели, научниците тврдат дека речиси целиот пораст на температурата веројатно се должи на последиците од климатските промени.
Како арктичките топлотни бранови влијаат врз остатокот од светот?
„Она што се случува на Арктикот не останува само на Арктикот“, предупредува д-р Фридерике Ото, вонреден професор по климатски науки на Империјал колеџ во Лондон.
„Оваа необична топлина го забрза топењето на мразот и придонесе за зголемување на нивото на морето, што го загрозува опстанокот на островските заедници како што се Вануату, Кирибати и Тувалу, како и на домородните народи како што се Инуитите“, рече таа
Гренланд губи просечно 43 милијарди тони мраз годишно, а има сè повеќе докази дека континуираното затоплување може да доведе до критична точка од која нема враќање – ледената покривка би била изгубена засекогаш.
Неодамнешна студија предупредува дека дури и зголемување од 1,5°C може да предизвика исчезнување на ледените покривки на Гренланд и Антарктик, што потенцијално би довело до зголемување на нивото на морето за неколку метри во наредните векови. Ова би го загрозило опстанокот на островот низ целиот свет.
Друга потенцијална пресвртница би можела да има сериозни последици за Европа. Имено, топењето на ледената покривка на Гренланд ја забавува Атлантската меридијална циркулација (AMOC) – огромна океанска струја која би можела дополнително да ослабне или дури и да исчезне, што би довело до глобални климатски нарушувања, екстремни временски услови и можно ладење на Европа.
„Точно знаеме што предизвикува затоплување и топење, согорувањето на нафта, гас и јаглен. Добрата вест е дека можеме да спречиме екстремната топлина да се влоши, а тоа значи префрлање на обновливи извори на енергија. Не е потребна магија. Имаме знаење и технологија, но треба да препознаеме дека човековите права им припаѓаат на сите, не само на богатите и моќните“, заклучи д-р Ото.
