Skip to content
Викенд анализа на Рацин.мк
Пишува:Леон БАКРАЧЕСКИ
Поранешниот претседател и премиер Бранко Црвенковски одамна е без официјална функција, но неговото влијание врз политичките случувања во Македонија и понатаму предизвикува контроверзии. Иако е пензионер кој често ќе го видите низ скопски Капиштец со ќеса КАМ и цигара во другата рака, Црвенковски често се споменува како фигура која од сенка ја влече конците на македонската политичка сцена. Критичарите го обвинуваат дека нема јасни ставови за клучните стратешки прашања како членството во НАТО и ЕУ и дека своите постапки ги води главно според лични или бизнис интереси. Во овој аналитички текст се осврнуваме на неговите јавни настапи и контроверзии од завршетокот на неговиот претседателски мандат и лидерство во СДСМ, за да се согледа моделот на манипулација, молк и контрадикции во неговото дејствување.
Манипулации од политичката позадина
По завршувањето на претседателскиот мандат во 2009 година и заминувањето од кормилото на СДСМ во 2013, Црвенковски најави повлекување од политиката – дури јавно „си даде завет на молк“ и речиси две години воопшто не се појавуваше во јавноста.
Сепак, неговото влијание не згасна; напротив, се појавија шпекулации дека „заткулисно подготвува терен да се врати“ во политичкиот живот. Со децении нарекуван „Папата“ или „шефот“ во сопствената партија, Црвенковски остана присутен во политичката позадина како неформален центар на манипулација.
Еден од најочигледните примери за негово задкулисно дејствување е аферата од 2012 година (на страна од сите скандали кои ги предизвика транзицискиот период), кога беше разоткриено тајно преговарање за коалиција меѓу Црвенковски (тогаш лидер на опозицијата) и неговиот доскорешен политички ривал Љубчо Георгиевски.
Тогашниот претседател на ВМРО-Народна партија, Марјан Додовски, обвини дека партијата станала „заложник“ на личните бизнис-зделки на Георгиевски и Црвенковски.
Според Додовски, Георгиевски „длабоко преговарал“ со Црвенковски исклучиво за бизнис интереси – наводно договарајќи добивање градежни плацеви во општини под управа на СДСМ (на пр. општина Карпош) како услов за нивно политичко здружување.
Овие тврдења фрлија сенка врз угледот на Црвенковски, демонстрирајќи како приватните интереси можат да се испреплетат со политичките договори зад затворени врати.
Сомнежите дека Црвенковски од пензионерска позадина и натаму „тресе“ политички комбинации добија на тежина и во понови години. Во август 2022 година се појавија информации дека тој стои зад формирањето на нова политичка партија наречена „За наша Македонија“, заедно со свои лоби-соработници. Откако претходно демонстративно се прогласи за „ЗАМРЗНАТ“ во СДСМ.
Извори тврдеа дека Црвенковски активно контактирал политички актери (вклучително и поранешен охридски градоначалник) во обид преку трети лица повторно да влијае врз политичката сцена.
Како потенцијален лидер на ова движење беше спомнуван Максим Димитриевски – актуелен градоначалник на Куманово кој се отцепи од СДСМ – што дополнително ги засили шпекулациите дека поранешниот шеф на социјалдемократите креира алтернативна опција на левиот блок под своја закрила. Што и се случи.
Конечно, најсвеж пример за контроверзното присуство на Црвенковски се случи во октомври 2025 година, кога во јавноста протекоа фотографии од негови средби со политичари од спротивставени табори.
На една фотографија се гледа како Црвенковски вечера во ресторан во Охрид со Кирил Пецаков, градоначалник од редовите на опозициската ВМРО-ДПМНЕ, при што на иста маса бил присутен и еден локален бизнисмен (газдата на компанијата „Пупе“).
На друга фотографија пак, Црвенковски е во друштво со Марина Горговска, кандидатка на новоформираното движење ЗНАМ („За наша Македонија“).
Овие неочекувани „коалиции во кафеана“ предизвикаа бурни реакции – не само од јавноста, туку и од неговата поранешна партија.
Новиот лидер на СДСМ, Венко Филипче, резигнирано го цитираше Црвенковски во време кога беше лидер а не пензионер во сенка и изјави: „Или си СДСМ, или не си“, алудирајќи дека Црвенковски треба јасно да одбере страна.
Молк за НАТО, ЕУ и клучните државни прашања
Еден од најголемите прекори на адреса на Црвенковски е неговиот долгогодишен молк или недореченост за најважните стратешки теми за Македонија – особено членството во НАТО и Европската унија.
Додека беше на власт, Црвенковски јавно декларираше проевропски ставови, но критичарите велат дека никогаш не демонстрирал лидерство или визија за овие процеси. Напротив, во пресудни моменти знаеше да отсуствува од јавната дебата.
На пример, по самитот на НАТО во Букурешт (2008) кога поради спорот со името Македонија не доби покана за членство, претседателот Црвенковски немаше храбар исчекор кон решение.
Наместо иницирање национален консензус или стратегија, одлуката за тектонски компромис со Грција беше оставена на неговите наследници години подоцна.
Така, клучните чекори кон НАТО и ЕУ интеграцијата (Преспанскиот договор во 2018, Договорот со Бугарија во 2017 итн.) се случија без Црвенковски на сцена – тој во тие периоди остана настрана и не се експонираше со став.
Всушност, од повлекувањето во 2013 па сè до 2018 година, екс-претседателот речиси воопшто не се огласуваше за евроатлантските интеграции.
Дури пред референдумот за Преспанскиот договор есента 2018, Црвенковски конечно излезе со став – и тоа писмено соопштение – дека ќе гласа „ЗА“ европската и евроатлантската иднина на земјата.
Но, неговата поддршка беше млака и со резерва: тој нагласи дека не смета оти договорот со Грција е „голема победа и успех“, туку само горчлива нужност за обезбедување на единствената шанса Македонија да влезе во НАТО и ЕУ.
„Ќе гласам ЗА, не затоа што мислам дека [Преспанскиот договор] е без негативни последици, туку затоа што негативните последици од неговото пропаѓање би биле несразмерно поголеми“, изјави тогаш Црвенковски
Со други зборови, по долг молк, тој даде поддршка на стратегиската цел, но без ентузијазам – повеќе како да нема друг избор.
Многумина забележаа дека Црвенковски воопшто изостана и од јавната кампања за успешност на самиот референдум во 2018. Неговиот придонес се сведе на тоа писмо до медиумите, без поактивно ангажирање за евроатлантската кауза.
Слично беше и со други важни настани: преговорите со ЕУ, спорот со Бугарија околу историјата и јазикот, реформите барани за ЕУ кандидатура – во ниеден од овие процеси јавноста не чу гласно размислување или иницијатива од Црвенковски.
Дури во април 2015 година, по речиси двегодишно молчење, тој се огласи за внатрешно-политичката криза која произлезе од објавените „бомби“ со кои се демаскираше режимот на Груевски – и тоа откако новинарката Катерина Блажевска преку колумна го повика да изрази став prizma.mk, гукна.
Соопштението кое тогаш го издаде донесе поддршка за опозицискиот „демократски фронт“ и повик за масовни протести против режимот на Груевски, но фактот останува дека неговиот глас се слушна дури „во дванаесетти час“.
Се појави едвај за сликање на 17 мај за да биде виден од големата антирежимска толпа народ кој Заев ја собра пред Владата. Претходно не беше виден на ниту еден протест после 2013 нити пак потоа на Шарената револуција.
Молчеше и кога почна неговата партија почна да ја покачува минималната плата, кога социјалната помош порасна за 300% и кога беше реше статусот на сите стечајци во Македонија.
Молчеше и кога Македонија се соочи со најголемата криза која ја обиколи целата планета КОВИД-19. Кога народ умираше, кога сите секој ден од петни жили се обидуваа да апелираат на дисциплина да се задржат живот, Црвенковски молчеше.
Следствено на истото иако е дипломец на електро, кој треба да ја познава проблематиката, истиот не рече ништо за да каже како државата се справува или барем да го искористи своето регионално влијание да помогне.
Општата слика што останува е дека за најгорливите теми (НАТО, ЕУ, спорот со соседите) Црвенковски или тактички молчел со години, или давал изјави само кога бил притиснат од околностите и кога исходот бил веќе извесен.
Лични интереси и контроверзии
Уште додека беше активен на функциите, а особено по пензионирањето, Бранко Црвенковски беше проследен со обвинувања дека личните и бизнис интереси му биле поважни од државните приоритети. Покрај споменатата афера со договарање градежни привилегии во замена за политички сојузи неговото име се поврзуваше и со други примери каде што приватниот интерес и политика се испреплетиле.
Дополнително, по повлекувањето од челната позиција на СДСМ, Црвенковски не престана да се интересира кој ќе раководи со партијата – што повторно ги покрена прашањата за неговите мотиви.
Најновата „охридска епизода“ само ја зацврсти перцепцијата дека Црвенковски своите врски и контакти ги користи за да си ги оствари интересите, без оглед на идеологијата.
Средбата со високи функционери на ВМРО-ДПМНЕ и со претставници на новата партија ЗНАМ – друштво составено од луѓе со кои СДСМ нема ништо заедничко – навестува прагматични сојузи водени од лични агенди.
Фактот што на таа средба бил и локален бизнисмен, дополнително наговестува дека не биле разговарани само патриотски или идеолошки теми. Од однесувањето на Црвенковски може да се заклучи дека тој внимателно ги бира своите јавни потези така што секогаш да извлече некаква корист – било политичка (зајакнување на својата позиција во однос на актуелното раководство на СДСМ) или материјална (преку сојузи кои носат економска добивка за неговиот круг на соработници).
Со своето континуирано присуство во македонската политика – некогаш на светло, а почесто од сенка – Бранко Црвенковски останува една од најконтроверзните личности на транзициската ера.
Неговиот случај е пример како еден политички „пензионер“ може да ја манипулира сцената задниски, избегнувајќи јавна одговорност за крупните одлуки, а сепак влијаејќи врз нивниот тек.
Без јасен и децениски доследен став за НАТО, ЕУ и другите стратешки цели, и со историја на скриени договори и лични калкулации, Црвенковски за многумина веќе стана негативен симбол – политичар кој ги стави своите интереси пред интересите на државата.
Како што забележуваат аналитичарите, неговото наследство ќе биде запаметено повеќе по маневрите и молкот во клучни мигови, отколку по визијата или принципите. А политичката сцена во Македонија и понатаму останува поле каде влијанието на „старите играчи“ се чувствува – понекогаш на штета на новите генерации и на јасната проевропска иднина што тие се обидуваат да ја изградат.
Викенд анализа на Рацин.мк
Пишува:Леон БАКРАЧЕСКИ
