Ципрас во новата книга открива: „Ќе ни падне ли Владата за еб*** име?“

Во своите мемоари „Итака“ (објавени во ноември 2025 година), поранешниот грчки премиер Алексис Ципрас детално опишува како е постигнат Преспанскиот договор и политичката драма што ја придружуваше – од тајните разговори со Ангела Меркел, до расколот со коалицискиот партнер Панос Каменос и неизвесното гласање во Парламентот. Ципрас потенцира дека договорот од Преспа бил „национална цел“ за која не бил подготвен да отстапи, и покрај ризикот по неговата влада

Анегдотата: „Ќе падне ли Владата за едно име?“

Во книгата „Итака“ Ципрас открива како некои соработници во 2018–2019 се двоумеле околу решавањето на спорот за името. Тој се присетува на масовните протести во Атина и Солун на почетокот од 2019 година против Преспанскиот договор и признава дека „некои од луѓето околу мене покажаа колебливост“ – советувајќи го да се откаже од договорот или барем да распише предвремени избори пред неговото решавање.

Еден пратеник од СИРИЗА дури го издвоил Ципрас на страна за време на една партиска турнеја и го прашал: „Значи, ќе падне ли Владата за едно „ебано“ име?.

Ова вулгарно прашање – парафраза на прочуената изрека на покојниот политичар Вангелис Јанопулос („Е, нема да падне Владата за една к** куќа!“) – Ципрас прво го пречекал со спонтан смеа, но веднаш потоа сериозно му одговорил на пратеникот дека спорот за името не е ниту шега ниту лесно прашање. „Не е тоа тема за предизборни калкулации или партиски пазарења – напротив, бара чувство на одговорност, зашто се однесува на мирот, стабилноста и геополитичката рамнотежа во поширокиот регион“, објаснува Ципрас во книгата. Со други зборови, за него прашањето за името било од првостепено државно значење, поважното и од судбината на сопствената влада.

Принципиелната одлука и последиците

Ципрас јасно става до знаење дека одлуката да се реши долгогодишниот македонски спор (како што Грците го нарекуваат) била свесно донесена, дури и по цена да се распадне владината коалиција. „На крајот, Преспанскиот договор и крајот на коалиционата влада со Панос Каменос, како негова последица, овозможија СИРИЗА да се прошири со сили од левата социјалдемократија и обновливата левица, зајакнувајќи ја позицијата на партијата како главен носител на современата централно-левичарска опција во Грција“ пишува Ципра.

Со други зборови, по отцепувањето на десничарската партија АНЕЛ на Каменос, СИРИЗА успеала да привлече умерени леви и центристички кадри и да се профилира како главна прогресивна сила.

Во книгата, Ципрас открива и детали од закулисните дипломатски разговори. Тој имал „отворена линија“ со германската канцеларка Ангела Меркел, која во тоа време беше посредно вклучена во балканските случувања. Уште во раните фази, Ципрас на Меркел ѝ посочил дека победата на Зоран Заев (социјалдемократскиот кандидат) на изборите во Македонија, би создала уникатна прилика за решение на спорот за името – но Меркел прво скептично му рекла „добро, остави го тоа сега“.

Ципрас не се откажал: решително ѝ одговорил дека сака да го реши „македонското прашање“ затоа што верува дека мора да се реши, сметајќи го за свој приоритет.

На Меркел ѝ објаснил дека надминувањето на тој спор би го зајакнало геополитичкиот статус и довербата во Грција на меѓународно ниво – дека сака Грција да биде столб на стабилност на Балканот, членка на еврозоната која ги решава долготрајните спорови со соседите врз основа на меѓународното прав.

Иако канцеларката останала воздржана и му рекла дека „многу премиери рекле дека ќе го решат тоа, па не успеале“, Ципрас ѝ возвратил дека, ако му се укаже шансата, тој ќе го реши – „не е тоа твој проблем, туку мој“, инсистирал тој со самоувереност додавајќи дека стабилни и европски соседи се потреба на цела Европа.

Рашчитување со Каменос и тесното гласање во Парламентот

За Ципрас, решавањето на спорот за името било дел од неговата поширока визија: Грција да излезе од должничките меморандуми и да стане лидер за мир и стабилност на Балканот.

Првиот дел – излегувањето од меморандуми – беше остварен во 2018 година. Вториот дел зависеше од тоа Парламентот да го ратификува Преспанскиот договор, што значеше и пораз на националистичките отпори внатре во владата.

Кога Каменос (кој беше министер за одбрана и лидер на коалициониот партнер АНЕЛ) реши да се спротивстави на договорот, владејачкото мнозинство се распадна. Ципрас оценил дека е дојден „часот на раздвојување“ – на 13 јануари 2019 година, Каменос поднел оставка од функцијата министер, а Ципрас ја прифатил и му се заблагодарил за четиригодишната соработка.

Во истиот разговор, Ципрас му појаснил на Каменос дека по излегувањето од кризата со меморандумите, негов главен приоритет станало враќањето на угледот и улогата на Грција на меѓународната сцена – имплицирајќи дека договорот со Скопје е токму во таа насока.

Така заврши необичната сојузништво меѓу левичарската СИРИЗА и деснопопулистичките „Независни Грци“ на Каменос, која опстануваше од 2015 година благодарение на заемниот антимеморандумски став.

Откако Каменос си замина со дел од пратениците, Ципрас се соочи со неизвесно гласање на доверба на неговата малцинска влада. Тој опишува како непосредно пред гласањето стоел во својот кабинет во Парламентот, погледнувајќи на часовникот – знаејќи дека нема право на грешка. „Имав 145 пратеници. Требаше да станат 151, ниту еден помалку“, се сеќава Ципрас.

На крај, неговата влада добила точно 151 глас и опстанала до ратификацијата на Преспанскиот договор. Покрај сите 145 пратеници на СИРИЗΑ, шесте решавачки гласови дојдоа од неколку отцепени пратеници на АНЕЛ и помали партии: четворица од националистичката АНЕЛ (кои се спротивставија на ставот на Каменос), една независна пратеничка и еден пратеник од центристичката партија Река (Потами).

Со тоа, во грчкиот Парламент беше обезбедено мнозинство за историскиот Преспански договор, кој официјално стапи во сила неколку дена подоцна, во јануари 2019 година.

Ципрас: историјата ќе го оправда Преспанскиот договор

И покрај жестоките реакции што ги предизвика во Грција, Преспанскиот договор денес се смета за еден од позначајните надворешнополитички потези на владата на Ципрас.

Во мемоарите, поранешниот премиер постојано ја брани таа одлука – нагласувајќи дека од самиот почеток зборувал за стратешка национална цел од која нема да отстапи.

Ципрас остро го критикува и тогашниот опозициски лидер, а сега премиер, Кирјакос Мицотакис за ширење неосновани обвинувања околу договорот. „Конструираше срамна клевета дека ‘Ципрас ја заменил Македонија за пензиите’ – кога првпат го чув тоа, не можев да им верувам на ушите. Не очекував дека ќе падне толку ниско“, пишува Ципрас, отфрлајќи ги тврдењата дека наводно добил олеснувања од Европа за пензионерите во замена за согласност околу името.

Напротив, инсистира Ципрас, договорот од Преспа бил мотивиран од визионерска заложба за мир и стабилност во регионот и увереност дека решението ќе биде од историска корист за двете земји. Со договорот, Република Северна Македонија стана членка на НАТО во 2020 година, а Атина и Скопје воспоставија поблизок стратешки однос.

Пет години по заминувањето од функцијата, Алексис Ципрас – без оглед на политичката цена што ја плати – и понатаму цврсто стои зад Преспанскиот договор, уверувајќи дека историјата веќе почнува да ја оправдува таа храбра одлука.