Skip to content
Во Европската Унија важи правилото дека за најважните прашања, како што се надворешната политика, даноците или приемот на нови членки, одлуките да се донесуваат едногласно. Ова значи дека дури и една членка може да го блокира договорот на сите други, што Унгарија често го правеше во последните години, користејќи го правото на вето како средство за политички притисок.
Ваквата ситуација сè повеќе го попречува начинот на кој функционира Европската Унија. Поради ова, незадоволството расте во Брисел и сè повеќе земји бараат начини да го заобиколат правилото за едногласност, барем во одредени области. Идејата е побрзо и полесно да се донесуваат одлуки, со гласање на мнозинството.
Во надворешната и безбедносната политика, сепак, станува сè потешко. На пример, 19-тиот пакет санкции против Русија, кој моментално е во фаза на преговори, мора да биде одобрен од сите членки на Унијата. Дури и во даночната политика, или кога станува збор за пристапување на нови членки на ЕУ, една земја може да спречи каква било одлука со своето вето.
Тоа „не е морално погрешно“, изјави за ДВ Николај фон Ондарц од Германската фондација за наука и политика. На крајот на краиштата, зборуваме за „клучни области на националниот суверенитет“. Државите не сакаат да бидат надгласани кога станува збор за сопствените интереси, објаснува политикологот. На пример, во Германија, ова е случај кога станува збор за политиката на ЕУ кон Израел.
Проблемите се јавуваат, како што наведува фон Ондарц, бидејќи Унгарија честопати не дејствува врз основа на суштината на прашањето, туку го користи своето право на вето за да ги „уценува“ другите членки за други прашања.
Во жаргонот на ЕУ, ова се нарекува „тактичко вето“. Орбан честопати ги блокира одлуките токму кога станува збор за политиката на ЕУ кон Украина. Така, на пример, помошта за Украина во износ од околу 6,6 милијарди евра од Европскиот фонд за мир сè уште не може да се исплати. Будимпешта, исто така, се спротивставува на можното членство на Украина во ЕУ, наведувајќи, меѓу другите причини, стравот дека ЕУ би можела да биде вовлечена во војна со Русија.
И сепак, владата на Виктор Орбан на крајот се согласи со сите 18 пакети санкции против Русија усвоени досега.
Ретко е другите земји-членки да ја користат оваа тактика, вели Фон Ондарка. Кипар, на пример, ги блокираше санкциите против Белорусија во 2021 година со цел да постигне построг пристап кон Турција.
Кои се овие иновативни решенија?
Данскиот министер за надворешни работи Ларс Локе Расмусен предупреди дека ЕУ има уставен проблем, бидејќи брзината на донесување одлуки е одредена од најбавниот брод во колоната. Затоа се повеќе се зборува за иновативни решенија што би овозможиле донесување одлуки со мнозинство.
„Групата на пријатели“ со 12 земји беше основана минатата година на иницијатива на Германија. Покрај Германија, тоа се Белгија, Данска, Финска, Франција, Италија, Луксембург, Холандија, Романија, Словенија, Шпанија и Шведска.
Тие предлагаат санкциите, човековите права и цивилните мисии да се одлучуваат со квалификувано мнозинство, додека би имало безбедносна мрежа за клучните интереси. Сепак, ваквите предлози би требало да бидат одобрени од сите 27 шефови на држави и влади на ЕУ.
Според еден дипломат од ЕУ, некои земји од таа група сакаат да ја прошират дискусијата за да ја вклучат и даночната политика, со цел да се омекне принципот на единство и таму. Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, во својот говор за состојбата на ЕУ на почетокот на септември, исто така се залагаше за реформа на процесот на донесување одлуки, со цел да се избегнат блокади. Таа рече дека ЕУ треба да се ослободи од „оковите на едногласноста“ во некои области.
Постојат 3 начини за донесување одлуки во ЕУ
Постојат три основни начини за донесување одлуки во Европската Унија. Најчест е гласањето со квалификувано мнозинство, кое се применува во најголем број области, од внатрешниот пазар, енергијата и транспортот, до заштитата на животната средина и земјоделството.
За да биде усвоена одлуката, таа мора да биде поддржана од најмалку 55 проценти од земјите-членки (моментално 15 од 27), кои заедно претставуваат најмалку 65 проценти од населението на ЕУ. Ова се нарекува принцип на „двојно мнозинство“.
За помали и процедурални прашања се користи просто мнозинство, каде што е доволно мнозинството држави да бидат „за“.
Сепак, во најчувствителните области, сè уште важи правилото за едногласност, што значи дека сите членки мора да се согласат. Едно вето е доволно за одлуката да не успее. Овој принцип е задолжителен во прашањата за надворешна политика и безбедност, при одлучување за даночната политика, како и при прифаќање нови членки. Токму тука произлегуваат најчестите поголеми проблеми, бидејќи правото на вето често се користи не поради самата тема на гласање, туку како средство за политички притисок.
Промената на Договорот за ЕУ е можна, но малку веројатна
Друга можност за омекнување на принципот на единство во ЕУ е промена на Договорот за ЕУ, на пример во рамките на пристапувањето на нова членка, вели Фон Ондарц. Исто така, потребна е согласност од сите 27 земји-членки, поради што германскиот политиколог во моментов смета дека таквата согласност е „политички малку веројатна“.
Доколку членовите, сепак, продолжат да ја прошируваат својата „група на пријатели“, тие би можеле да извршат поголем притисок врз другите држави, така што одлуката на мнозинството би се спроведувала подоцна. Сепак, според Фон Ондарц, Унгарија веројатно би морала да плати многу висока цена во иднина за да може да го предаде моќниот инструмент за вето.
И во Брисел, „групата на пријатели“ се смета за средство за вршење притисок, изјави за ДВ дипломат од ЕУ.
Унгарија е сè повеќе изолирана. Во моментов, Европската комисија работи на план за користење на замрзнатите руски средства за обнова на Украина. Како што објави агенцијата Ројтерс, Комисијата уште од самиот почеток бара начини да го заобиколи унгарското вето.
