Skip to content
Фондацијата за интернет и општество „Метаморфозис“ ја претвори борбата против дезинформациите во нешто многу повидливо и поопипливо – годишна награда што го носи името на Илија Жупаноски, еден од најпрепознатливите младински активисти и борци за критичко мислење и медиумска писменост. Во време кога лагите се шират побрзо од фактите, ова признание станува симболична „заштитна марка“ за новинарите, организациите и младите кои одлучуваат да им се спротивстават.
Наградата „Илија Жупаноски“ се доделува еднаш годишно, во две категории. Првата е за најдобар новинарски или стручeн труд – од комплексни проверки на факти и анализи на дезинформациски трендови, до истражувачки стории за потеклото и движењето на лажните вести и нивните последици врз општеството. Втората категорија е наменета за едукативна мултимедијална содржина за млади од 18 до 28 години, која на креативен и иновативен начин ги користи дигиталните технологии за да ја зајакне отпорноста на младите кон манипулации.
Право на учество имаат автори – новинари, граѓански организации и поединци – чија работа е објавена во периодот од 1 ноември 2024 до 1 октомври 2025 година, во печатени, телевизиски или онлајн медиуми. Пријавените трудови ги оценува комисија составена од претставници на медиумската и јавната сфера, а предност имаат делата што разобличуваат дезинформации со висок капацитет за штета, се однесуваат на теми од широк јавен интерес, носат нови сознанија и нудат реални решенија, и притоа се презентирани на современ и иновативен начин. Првата награда изнесува 2.000 евра во денарска противвредност, а втората – 1.000 евра.
На втората доделување на наградата, на конференцијата е-Општество.мк, признавањето за најдобар новинарски труд го добија Убавка Јаневска и Весна Коловска. Нивната сторија „Конти со кинески врски под британски превез ги однесе заштедите на македонските граѓани“ ја следи пирамидалната шема „Конти“ – од Телеграм групите со илјадници членови во Велес, Неготино, Штип, Радовиш и Скопје, до трасата што води преку Словенија и Обединетото Кралство, па сè до структурите во Кина, Обединетите Арапски Емирати и Камбоџа. Преку ова истражување, авторките покажуваат како една фиктивна приказна за „билдање рејтинг на холивудска продукција“ се претвора во класична пирамида во која само првите добиваат, а мнозинството ги губи своите пари.
Во втората категорија – едукативна мултимедијална содржина за млади – наградата им припадна на Игор Стојанов и Тони Михаилов од порталот „Гоце.мк“ за проектот „Украден идентитет: Како со вештачка интелигенција се злупотреби името на доктор Никола Пановски?“. Тимот креирал серија од околу 25 различни содржини – кратки видеа, карусели, инфографици и водич за безбедност на интернет – со цел да им објасни на младите како изгледа злоупотреба на идентитет со помош на вештачка интелигенција и колку опасни можат да бидат ваквите манипулации, особено кога се поврзани со здравјето на граѓаните.
Во благодарниците на добитниците, наградата добива уште една димензија – личното наследство на Илија Жупаноски. Убавка Јаневска потсети дека го запознала како младински активист и директор на Младинскиот образовен форум, човек кој беспрекорно ја извршувал својата работа и оставил силна трага во градењето на критичката мисла кај младите. Други сведоштва за него го опишуваат како еден од основачите на МОФ, долгогодишен промотор на дебатната култура и, во подоцнежните години, владин советник за дигитални комуникации кој јавно се спротивставувал на дезинформациите.
Наградата „Илија Жупаноски“ е многу повеќе од формално признание. Таа е потсетник дека зад секоја проверена информација стои труд, нерви и често ризик; дека борбата со дезинформациите не се води само на социјалните мрежи, туку и во редакциите, невладините организации, училниците и младинските медиуми. За новинарите и авторите што се пријавуваат, ова е можност нивната работа да добие видливост и поддршка; за јавноста – сигнал дека постојат луѓе и тимови кои систематски се борат да ја „исчистат“ информациската средина во која живееме.