„Дрон-ѕидот“ на ЕУ: амбициозна идеја, тврдо приземјување во реалноста

Идејата на Европската комисија за пан-европски „дрон-ѕид“ — заштитна мрежа од сензори, радари и контрамерки по источниот раб на Унијата — доби политички ветрот во грб на неформалниот самит во Копенхаген. Лидерите дадоа „широка поддршка“ да се развиваат дрон и анти-дрон технологии, но зад кулисите се отворија три практични прашања: кој плаќа, кој управува и што точно градиме.

Копенхаген беше потресен од серија неовластени летови на дронови над воени објекти и аеродроми, по што Данска привремено забрани цивилни летови со дронови во неделата на самитот. Паралелно, ЕУ бележи повеќе повреди на воздушниот простор во Полска, Естонија, Романија и други држави. Ова ја направи идејата за „дрон-ѕид“ политички атрактивна — симбол на заштита и одвраќање.

Во работен документ (scoping paper) Комисијата скицира четири „флегшип“ проекти: Европски „дрон-ѕид“, „Eastern Flank Watch“, воздушен одбранбен штит и вселенски одбранбен штит. Техничките детали за „ѕидот“ — опсег, архитектура, командна линија — сè уште се во нацрт; патоказот треба да се „доработи“ за неколку недели.

Иако политичката порака е силна, деталите кочат:

• Пари: Единствена ценовна рамка не постои; прашањето е дали ќе плаќа цела ЕУ или пред сè источните членки. Ова е главна пречка за консензус.
• Опсег: Дел од земјите без граница со Русија не се убедени дека приоритетот треба да е само „источниот ѕид“; тие бараат поширок „екосистем“ (заштита на пристаништа, аеродроми, критична инфраструктура).
• Управување: Практичните прашања — чие е копчето за неутрализација на непријателски дрон, како се дели разузнавачкиот фид во реално време, кој носи правна одговорност — остануваат нерасчистени. (Ова е јасно во новинарските извештаи каде „поддршката“ е политичка, а „проектот“ не е оперативно дефиниран.)

Данска, во чија недела на самитот важеше генерална забрана за цивилни дронови, ја илустрира празнината меѓу реторика и капацитет: националните забрани и ад-хок мерки купуваат време, но не градат трајна европска архитектура. Во исто време, Украина почна да споделува искуство за дронска војна со европските партнери — показател дека реална доктрина и технологија веќе постојат, но треба институционално да се вметнат.

Според заклучоците од Копенхаген, Комисијата ќе подготви поконкретен патоказ (технички спецификации и финансирање) пред следниот состанок на лидерите. Во меѓувреме, политичката линија се сведува на компромис: „широка поддршка“ за идејата, но без обврзувачки бројки и рокови кои би можеле да предизвикаат внатрешни поделби.

Експертски анализи и коментари укажуваат дека ефективната заштита е мрежа, не линија: интегрирани сензори (RF, акустика, оптика), „soft-kill“ (џеминг, спуфинг), „hard-kill“ (lasers/кинетика), заеднички команден систем, стандардизирани протоколи и правни овластувања усогласени преку ЕУ. Во Копенхаген се слушна и идејата за вклучување украинско знаење во протоколите, што е реалистичен пат — побрз од градење сè од нула.

„Дрон-ѕидот“ е и тест за европската безбедносна интеграција: може ли ЕУ да финансира и управува со заедничка одбранбена инфраструктура кога заканата е дифузна (шпионажа, саботажа, хибридни операции) и не секоја земја ја чувствува исто? Деновиве дури и симболични гестови — како распоредување сојузнички брод или забрана на дронови — се користат за сигнал кон Москва и за смирување на домашната јавност. Но трајното решение бара пари, протоколи и споделена одговорност, а не само изјава.