Skip to content
Европа уште еднаш го почувствува треперењето на нервите по должината на својот источен раб. По навлегувањето на повеќе од десетина руски беспилотни летала во полскиот воздушен простор, НАТО ја стартуваше операцијата „Eastern Sentry“ – динамична мисија за засилување на воздушната одбрана и присуството од Балтикот до Црното Море. Данска, Франција и Германија веднаш се приклучија со борбени авиони и брод, а Обединетото Кралство најави дополнителен придонес, со што сојузот испрати јасна порака дека не остава празнини кои можат да се тестираат со хибридни провокации. Генералниот секретар Марк Руте ја опиша иницијативата како флексибилен, интегриран одговор чија цел е одвраќање без предвидливи шаблони, додека врховниот сојузнички командант Алексус Гринкевич нагласи дека „секој инч“ сојузничка територија останува неприкосновен. Јавува Ројтерс.
Инцидентот, кој Варшава го бележи како најсериозен од почетокот на инвазијата врз Украина во 2022 година, изгледаше како учебник за „сивата зона“: дел од дроновите беа соборени со помош на НАТО авијација, други паднаа по полињата, а еден удри во куќа во источна Полска. Премиерот Доналд Туск пред парламентот предупреди дека ова е „најблиску што сме биле до отворен конфликт по Втората светска војна“, иако истовремено ја смири јавноста дека Полска „не е на работ на војна“. Варшава го квалификуваше упадот како намерен тест на сојузничката реакција, додека Москва тврдеше дека дроновите немале доволен дострел и не го целеле Полска; Белорусија додаде дека леталата „скршнале од курс“ поради електронско пречекорување и дека навреме го предупредила Варшава. На оваа сцена, фактите се тешки, а намерата – клучното прашање.
САД на итна седница на Советот за безбедност на ОН повторија дека ќе ја бранат секоја педа сојузничка територија. Заменичката амбасадорка Дороти Шеа, во духот на постојаната гаранција, говореше остро по инцидентот, кој следеше нецела четири недели по самитот на претседателите Трамп и Путин во Алјаска што заврши без договор, но по кој Москва ги засили воздушните напади врз Украина. Политичкиот призвук беше двоен: Вашингтон мораше да ја увери Европа во сојузничката дисциплина, а Варшава – дека не е сама во моментот кога ја активираше членката 4 за консултации во НАТО.
На терен, „Eastern Sentry“ не е само список на техника, туку сигнал за темпо. Данска испраќа два F-16 и противвоздушна фрегата за поддршка на полската ПВО; Франција три „рафали“, Германија четири „тајфуни“, а Обединетото Кралство се вклучува со засилен воздушен чадор. Паралелно, Холандија и Чешка испраќаат системи и екипажи за анти-дрон и ПВО, меѓу кои и специјализирана хеликоптерска единица. Наместо фиксни, долготрјани распоредувања, концептот фаворизира подвижни, комбинирани капацитети што брзо се пренасочуваат по должината на целиот источен фронт – архитектура на неизвесност за противникот и сигурност за граѓаните.
Истовремено, Русија и Белорусија ги почнаа маневрите „Запад 2025“, кои се одвиваат на полигони блиску до границата со Полска, и во Балтичкото и Баренцовото Море. Минск тврди дека сценаријата се „одбранбени“ и дека дел од активностите се поместени внатре во земјата за да се „намалат тензиите“, но во воздухот виси стравот дека ќе се симулира и критичниот коридор Сувалки, најранливата точка што ги спојува Полска и Литванија. Увидот е јасен: колку повеќе дронови и маневри, толку е поголем ризикот од грешна процена – инцидент што никој официјално не го сака, но сите мора да го пресретнат.
Оваа криза ја открива суштината на новата европска одбрана: воздушна и противракетна мрежа која мора да биде густо ткаена, интероперабилна и наменета за ројеви мали закани исто колку и за високоенергетски удари. Политички, таа бара дисциплина меѓу сојузниците и нерви што не попуштаат пред дневна инфлуенција. Трамп ја омаловажи можноста дека упадот бил намерен пред да порача дека „трпението брзо му истекува“, што во Варшава одекна двосмислено: на Полска ѝ беа потребни и зборовите „ќе ја браниме секоја педа“, и оперативните распоредувања кои веќе слетаа на нејзина територија. Во меѓувреме, Москва се држи до тезата „физички невозможно“, а Минск игра улога на посредник што предупредува на „заблудени“ летала – слика карактеристична за хибридниот театар во кој фактите се наоѓаат под слој намерна магла.
Во стратегиска перспектива, Полска инсистира дека целта на упадот е тестирање на западниот одговор и одвраќање на ресурсите што ѝ се потребни на Украина. Но исто така, овој момент ја принуди Европа да прави тоа што го одложуваше: да ги пополнува празнините во ПВО, да ги ротира сојузничките сили побрзо, да ја поврзе тактичката слика на небото меѓу владите и да ја држи јавноста информирана без паника. „Eastern Sentry“ затоа не е крајна точка, туку мост: од рефлекси кон рутина, од ад-хок реакции кон систем кој на провокација одговара со предвидлива сила и професионален мир. Ако упадот на дроновите беше прашање, сојузничкиот одговор – во воздухот, на морето и во дипломатијата – беше целосна реченица.
