Skip to content
Ги пренесуваме клучните пораки од анализата „Западен Балкан и европскиот пресврт кон економска безбедност: Формулирање политичка агенда“, подготвена од Анастас Вангели, доцент на Универзитетот во Љубљана и член на одборот на Македонскиот институт „Естима“.
Иако земјите од Западен Балкан сè уште се на периферијата на главните стратешки дискусии во рамките на Европската Унија, нивната посветеност на длабока интеграција ги прави неопходни актери во новата европска парадигма, онаа што ја става економската безбедност во центарот.
Ова е една од клучните пораки од анализата „Западен Балкан и европскиот пресврт кон економска безбедност: Формулирање на политичката агенда“, подготвена од Анастас Вангели, доцент на Универзитетот во Љубљана и член на одборот на Македонскиот институт Естима.
Анализата нагласува дека сегашниот геополитички и економски контекст претставува и предизвик и можност за земјите од регионот. Наместо сè уште да се сведува на техничко усогласување со европските правила и прописи, авторот повикува на поамбициозна визија – визија за сеопфатна трансформација што ќе го вклучи Западен Балкан во европската иднина не само како примател, туку и како рамноправен партнер, економски, политички и нормативно.
За да се постигне ова, Вангели ја нагласува потребата политиките да се темелат на јасни принципи што мора да бидат присутни во секое време и на сите нивоа на донесување одлуки.
Економската безбедност не е бројка, туку квалитет на живот
На прво место, Вангели истакнува дека концептот на економска безбедност, а особено конкурентноста, не може да се сведе само на индустриски перформанси. Без создавање достоинствени работни места и инклузивна економија, особено во чувствителни региони како Западен Балкан, нема вистинска безбедност.
„Економската безбедност не е апсолутна, туку релативна, таа не е квантитативна, туку квалитативна категорија“, истакнува авторот во анализата.
Новата стратегија за раст мора да ја вклучи и периферијата на Европа
Во овој дух, Вангели повикува на редефинирање на европската стратегија за раст, не само за да може ЕУ да ги стигне водечките глобални сили како што се САД и Кина, туку и за да ги намали внатрешните разлики во самата Европа. Особено, тој укажува на долгорочното заостанување во развојот на Западен Балкан, кое стана структурен проблем.
Авторот, исто така, го разгледува планот за зајакнување на конкурентноста на Европската Унија, кој го презентираше во 2024 година поранешниот претседател на Европската централна банка, Марио Драги, нагласувајќи дека овој план отвора врата за редефинирање на стратешката автономија на ЕУ, не како затворен концепт, туку како отворена платформа што го вклучува европското соседство, вклучувајќи го и Западен Балкан.
Вангели предупредува дека отсуството на сериозни инвестиции од ЕУ во регионот може да има долгорочни последици и дека Западен Балкан би можел да стане Ахилова пета на Европа, не само поради можноста просторот да биде пополнет од надворешни сили, што веќе се случи, туку и поради внатрешната неодржливост на тој вакуум.
Според авторот, успехот на стратегијата нема да зависи само од политичките и бизнис елитите во Брисел, Берлин и Париз, туку од широката општествена поддршка – од обичните граѓани, преку институциите, до малите и средни претпријатија, како во рамките на ЕУ, така и во земјите-кандидатки.
Европа на вредности како основа на трансформацијата
Конечно, Вангели инсистира дека транзицијата мора да биде водена од основните европски вредности – солидарност, отвореност и единство во различноста. Само на овој начин шесте земји од Западен Балкан можат да се третираат не како пасивни набљудувачи, туку како активни носители на заедничката европска иднина.
„Ова не беше случај досега. Но, исто како што се менува основната економска парадигма на Европа, може да се промени и пристапот кон проширувањето и интеграцијата“, заклучува авторот во својата анализа.
