ЕУ ги одложи новите правила за патување: EES од октомври 2025, ETIAS подоцна

Новите европски протоколи за контролa на патниците – системот за влез/излез (EES) и патната авторизација ETIAS – се одложени за Македонија и, според актуелните планови, треба да стартуваат следната година, изјави вицепремиерот и министер за транспорт Александар Николоски пред работна средба во Стопанската комора. Тој додаде дека Владата е во постојана координација со институциите на ЕУ за целокупниот процес и дека целта е граѓаните да добијат што поедноставни процедури при патување.

На средбата во Комората, на покана на претседателот Бранко Азески, главна тема беа новите европски системи EES и ETIAS – две одделни, но поврзани поставки што ЕУ постепено ги воведува за управување и контрола на влезот во Шенген-зоната. Бизнис-заедницата предупреди дека новите правила значат дополнителни обврски, особено за транспортните оператори од земјите што не се членки на ЕУ. Како пример беше посочено ограничувањето според Шенген: професионалните возачи од трети земји може да извршуваат билатерални услуги најмногу 90 дена во кој било период од 180 дена. Николоски, пак, оцени дека во ова нема промена на роковите и дека законодството останува исто, но оти институциите ќе работат да не се комплицира постапката за македонските државјани и компании.

Според последните распореди, EES треба да започне на 12 октомври 2025 година и во рок од шест месеци да се имплементира во 29 европски земји – 25 членки на ЕУ што се дел од Шенген, плус Исланд, Лихтенштајн, Норвешка и Швајцарија. Од 10 април 2026 година се планира целосна имплементација, по што деновите на престој ќе се пресметуваат електронски при секое преминување на граница, наместо со физички печати во пасошите. За ETIAS, Европската унија сè уште нема објавено точен датум; во моментов од патниците не се бара никаква акција, а рокот ќе биде соопштен неколку месеци пред лансирањето.

Николоски најави дека ресорното министерство продолжува со редовна комуникација со ЕУ и со националните институции надлежни за европските прашања, за навремено прилагодување на процедурите. „Технологијата напредува и постојниот систем на ЕУ се дигитализира, но од другата страна важно е да не се отежни патувањето на македонските граѓани“, рече тој, додавајќи дека веднаш по средбата ќе има и средба со евроамбасадорот Михалис Рокас во рамки на тековниот дијалог.

За патниците, ова практично значи дека до стартот на EES постапките остануваат исти. По воведувањето, на граничните премини ќе се вршат биометриски и дигитални проверки и автоматска евиденција на влезови и излезови, што треба да ја зголеми безбедноста и прецизноста на пресметката на дозволениот престој. За ETIAS, пак, ќе биде потребна онлајн пријава пред патување, но до официјалниот датум нема дополнителни обврски.