ЕУ избори 2024: Партијата на Орбан со најголеми трошоци за онлајн рекламирање

Партиите ги зголемија своите трошоци за онлајн рекламирање во трката за гласови за изборите за членови на Европскиот парламент што се одржуваат неделава, при што лидер во оваа пропаганда е партијата Фидес на унгарскиот премиер Виктор Орбан, која потроши најмногу средства за изборна кампања на платформите на „Гугл“, на „Фејсбук“, „Инстаграм“, како и нејзината мрежа од 35 милиони веб-страници. 

Значителни средства во онлајн рекламирање потрошија и екстремно десничарските партии ширум ЕУ, кои ги промовираа своите идеи за „спречување на прекумерната миграција“ во блокот, за напади врз нивните политички противници, но и за промоција на противењето на поддршката на Брисел за Украина во справувањето со руската инвазија. Покрај нив, завидни средства за онлајн пропаганда потрошија и националните партии членки на Европската народна партија (ЕПП), Прогресивната алијанса на социјалистите и демократите (СД), како и на групата на Зелените. 

Евроизборите започнаа вчера со гласањето во Холандија, а продолжуваат денеска во Ирска и со првиот изборен ден во Чешка. Утре е вториот изборен ден во Чешка, како и во Летонија, Малта, Словачка и во француските прекуморски департмани и територии. Италијанците ќе гласаат утре и в недела, кога евроизборите ќе се одржат и во останатите 20 членки на ЕУ, вклучително и во европскиот дел на Франција. 

Кога станува збор за најголемите потрошувачи за онлајн политички реклами во ЕУ, седум од првите 10 партии со најголеми трошоци се десничарски или екстремно десничарски партии – унгарската Фидес, германската Алтернатива за Германија (АФД), Партија на слободата на Австрија (ФПО), Шведските демократи (СД), полската Право и правда (ПИС), Браќата од Италија (ФДИ) и шпанската Вокс. На останатите места се најдоа социјалдемократски партии во Италија, Шпанија и Шведска. 

Екстремно десничарските и десничарските партии заедно потрошија најмногу пари за реклами на интернет. Па така, на партиите членки на групите „Идентитет и демократија“ (ИД) и на Европските конзервативци и реформисти (ЕЦР) отпаѓаат над 40 проценти од парите потрошени за онлајн реклами. Ако на ова се придодадат и трошоците на Фидес на Орбан, тој процент надминува 60 отсто од парите за реклами на интернет. 

Според директорот за Европа на Меѓународниот институт за демократија и изборна помош (ИДЕА), Сем ван дер Стак, ова се должи на фактот што новоформираните и некои екстремно десничарски партии „немаат така лесно пристап до традиционалните медиуми“. 

Податоците од потрошените средства за рекламирање потврдуваат дека иако има помалку од 10 милиони жители, Унгарија, посебно нејзината владејачка партија Фидес, се далеку најголем „трошаџија“ во онлајн пропагандата. Само во последниве недели, трошоците за политички реклами на Фидес се поголеми од оние на сите партии заедно во многу поголеми држави, како на пример Шпанија. Од почетокот на кампањата за Евроизборите, но и за локалните избори што во исто време ќе се одржат во Унгарија, Фидес потроши најмногу средства за реклами на интернет споредено со сите останати политичка партија во ЕУ. Во овие реклами противниците на Фидес се оквалификуваат како „заложници на Брисел и на Џорџ Сорос“ и како субјекти кои ја „фаворизираат војната“, за разлика од унгарската владејачка партија која се промовира како „партија на мирот“. Најмногу напади беа насочени кон Петер Маѓар, кој ја напушти Фидес и стана главен критичар на Орбан. 

Меѓу поголемите потрошувачи на средства за онлајн рекламирањето е и германската екстремно десничарска Алтернатива за Германија (АФД), која само во текот на мај потрошила 108.000 евра за политичка пропаганда на интернет. Партијата објави 90-тина реклами, меѓу кои и една на која се прикажува како млада русокоса девојка со страв се движи низ мрачна улица, при што оди слоган: „Заштитете ги жените и девојките! Западот гласа за АФД“. 

Во рекламите на екстремната десница најмалку 28 милиони пати биле искажани пораки насочени против мерките за заштита на животната средина, за запирање на „инвазијата на мигрантите“, за „борба против исламизацијата“, за справување со криминалот, заштитата на традиционалните вредности, поддршка на малите бизниси и за „запирање на лудилото во ЕУ со војната во Украина“. 

Друга земја со големи трошоци за политичко рекламирање е Романија, каде меѓу 27 април и 26 мај политичката партија со најмногу одвоени средства за онлајн пропаганда потрошила околу 250.000 евра. Поединечно меѓу политичарите најмногу за рекламирање на интернет платформите потрошил романскиот премиер Марсел Чолаку, кој во неговите спотови речиси и да не го спомнува гласањето за Европскиот парламент, туку говори за напорите за реиндустријализација на земјата, како и за заложбите на неговата Социјалдемократска партија (ПСД) за поттикнување на економскиот раст на Романија. 

– Политичките партии во Унгарија, Полска и Романија почнаа рано и помасовно да водат онлајн кампања, посочува Стак. 

Ова се должи и на фактот што во некои држави, како Романија и Полска, политичките партии добиваат поголеми средства од државата, со што имаат и повеќе пари за да се рекламираат онлајн во однос на партиите од, на пример, Франција и Португалија, земји кои имаат построги регулативи за партиско финансирање. 

Зад десничарските партии во политичкото онлајн рекламирање се членките на Европска народна партија (ЕПП), кои во последниот месец од кампањата потрошиле вкупно 550.000 евра за пренесување на своите пораки преку социјалните мрежи, како Фејсбук и Инстаграм. Водечки во трошењето се двете белгиски членки на ЕПП – фламанската Христијански демократи и Фламанци (ЦДВ) и валонската Посветени (ЛЕ), кои заедно потрошиле 250.000 евра за онлајн реклами. Веднаш зад нив се Форца Италија (ФИ), Австриската народна партија (ОВП) и романската Национална либерална партија (ПНЛ).  

Рекламите на членките на ЕПП вклучуваа пораки за намалување на влијанието на европските регулативи за животната средина врз земјоделците, помали даноци и заштита на семејството. Така, рекламен спот на шведската конзервативна Умерена коалициска партија (М) повикува на запирање на „движењето на оружјето, дрогата и организираниот криминал преку европските граници“, а ОВП има реклама која прикажува мрачна слика, преполни депонии, постар човек кој брои пари во скромен стан и дете и мажи со оружје со пораката дека така би изгледала земјата со плановите на Партијата на слободата на Австрија (ФПО) за „Егизт“ (истапување на Австрија од ЕУ) или на Социјалдемократската партија на Австрија (СПО) за „втурнување на Европа во хаос“. 

По конзервативните и демохристијански партии следуваат членките на групата на Зелените, вкупно нив 78 на број партии и независни кандидати, кои потрошиле над 430.000 евра за онлајн рекламирање, по што доаѓаат партиите и кандидатите од редовите на Прогресивната алијанса на социјалистите и демократите (СД), при што убедливо најголеми „трошаџии“ меѓу нив биле веќе споменатиот романски премиер Чолаку и кандидатката за европратеничка од Унгарија, Клара Добрев.  

Некои политички партии, како Фидес или белгиската екстремно десничарска Фламански интерес (ВБ), покрај преку сопствените реклами, своите идеи и пораки ги шират и преку ним блиски непрофитни организации или медиуми. Така унгарската медиумска групација „Медијаворкс“, која е во сопственост на луѓе блиски на Орбан, закупи 219 огласни банери на платформите на „Гугл“ преку кои првенствено се напаѓа политичкиот противник на унгарскиот премиер, опозицискиот лидер Петер Маѓар, а во една реклама се пласираат лажни информации дека претседателот на ЕПП, Манфред Вебер, сака да спроведе воена регрутација во ЕУ. Белгиската граѓанска организација Фонд за слобода (ВФ), пак, во последниот месец од кампањата потрошила околу 100.000 евра за онлајн реклами за поддршка ВБ. 

Но, од друга страна невладини организации имаат голема улога и во кампањата за оцрнување на десничарските партии. Така германската Кампакт во последниот месец од кампањата платила 470 реклами на платформите на „Гугл“ во кои најчесто се напаѓа АФД, а потрошила и речиси 80.000 евра за слични пораки на социјалните мрежи на „Мета“. Во кампањата во Германија се вклучија и Гринпис и германскиот огранок на Светскиот фонд за природата (ВВФ), кои преку социјалните мрежи ги повикуваа Германците, пред се младите, со своите гласови да ја „креираат климатската политика“. 

Експертите изразуваат сомнеж во веродостојноста на податоците за потрошени средства за онлајн реклами, оценувајќи дека тие не ја доловуваат целосната слика околу кампањата на интернет.  

Дополнително, имаше и обиди за затскривање на кампањата на некои партии зад други субјекти. Така, ЕПП пласираше кампања на „Гугл“ вредна 70.000 евра, зад која официјално стоеше консултантската куќа „МЦЦ Едквалити“. Но, по откривањето на случајот од страна на медиумите, ЕПП подоцна се појави како огласувач на кампањата. Слично и Алијансата за единство на Романците (АУР), партија поврзана со десничарската група Европски конзервативци и реформисти (ЕЦР), пласираше кампања под името на компанијата „ДГИ Мултимедија Дизјан СРЛ.“. 

Поради ваквите појави „Гугл“ и „Мета“ се најдоа под истрага на Европската комисија врз основа на Законот за дигитални услуги, поради сомнеж дека не спровеле адекватна контрола на политичките реклами на нивните платформи, дозволувајќи пласирање на тајни пораки, па дури и странско мешање. За да избегнат вакви случаи, некои платформи, како ТикТок, забранија политичко рекламирање, но тоа не ги спречи политичарите да ја користат оваа апликација популарна меѓу младите за привлекување поддршка.

Но, и покрај зголеменото политичко рекламирање на интернет, според експертите, останува нејасно, дали милионите евра потрошени за онлајн пропаганда ќе привлечат и зголемен број на гласови на изборите. Така во една студијата од април се наведува дека политичкото рекламирање на социјалните медиуми може да влијае на резултатите од изборите, но дека новите европски регулативи за дигиталната сфера им отежнуваат на партиите да таргетираат и да влијаат врз одредени групи врз основа на нивните специфична демографски карактеристики и интереси.