Skip to content
Проектот Онкало, сместен 400 метри под шумите на југозападна Финска, претставува пресвртница во безбедното управување со нуклеарниот отпад и модел што би можеле да го следат и другите земји.
Финска се подготвува да стане првата земја во светот што долгорочно ќе го отстрани радиоактивниот отпад со закопување на потрошеното нуклеарно гориво длабоко под земја – дури 100.000 години.
Овој револуционерен потфат се смета за историски чекор за иднината на нуклеарната енергија и често се опишува како модел за остатокот од светот.
Веќе следната година, или на почетокот на 2026 година, високо радиоактивното гориво ќе биде запечатено во специјални, херметички затворени бакарни контејнери и ќе биде депонирано повеќе од 400 метри под површината, во карпите под југозападните шуми на Финска.
Овој подземен складишен објект, наречен Онкало, што на фински значи мала пештера, се наоѓа во близина на три нуклеарни реактори на островот Олкилуото, на околу 240 километри од Хелсинки.
Компанијата Посива, основана во 1995 година, во заедничка сопственост на финската јавна компанија Фортум и компанијата ТВО, која управува со нуклеарни централи, е задолжена за управување со проектот.
Како што објасни Паси Туохима од Посива, Онкало претставува трајно решение, не привремено складиште, туку конечно место за отстранување на нуклеарен отпад.
Технолошки пробив и нуклеарна ренесанса
Поради растечкиот интерес за нуклеарна енергија поради енергетската криза и потребата од извори на енергија со ниска содржина на јаглерод, проектот Онкало го привлече вниманието на експертите и носителите на одлуки ширум светот.
„Со овој проект, го затвораме целиот круг на одржливиот животен циклус на нуклеарната енергија“, оценува Туохима.
И покрај критиките, нуклеарната енергија моментално произведува околу 9% од глобалната електрична енергија, според Светската нуклеарна асоцијација. Неговите застапници нагласуваат дека станува збор за стабилен, чист извор на електрична енергија што може да помогне во борбата против климатските промени и да се намали употребата на фосилни горива.
Сепак, еколошките организации тврдат дека станува збор за скапа и застарена технологија што го забавува преминот кон обновливи извори на енергија.
Професорот по радиохемија од Универзитетот во Хелсинки, Гарет Лав, наведува дека Финска направила огромен чекор.
„Работев на прашања и за нуклеарен отпад и за нуклеарни несреќи. Ги видов и добрите и лошите страни на индустријата. Онкало докажува дека е можно безбедно да се складира дури и најопасниот отпад.“
Финска е далеку пред светот
Професорот Лав истакнува дека Финска веројатно ќе стане првата земја што всушност ќе започне со конечно отстранување на нуклеарно гориво на безбеден и долгорочен начин.
Според него, земјата е најмалку десет години пред другите, вклучително и соседна Шведска, која работи на слично решение.
Онкало ја користи технологијата KBS-3, развиена во Шведска, која се базира на повеќеслојна заштита – повеќе бариери што спречуваат истекување на зрачење дури и ако една од нив откаже. Ова обезбедува максимална безбедност илјадници години.
Финскиот министер за клима, Каи Миканен, верува дека овој проект е пример за целиот свет.
„Ова е доказ дека дури и мала земја може да реши еден од најголемите предизвици на човештвото. Ако сакаме Европа, Азија и САД да се оддалечат од фосилната енергија, нуклеарната енергија мора да ја одигра својата улога.“
На прашањето дали ова е трајно решение за нуклеарниот отпад, Миканен не остава сомнеж.
„Апсолутно е. Огромното мнозинство луѓе во Финска, особено оние што живеат во близина на Онкал, го гледаат ова како чекор во вистинската насока, бидејќи ги заменуваме валканите извори на енергија со почисти и побезбедни опции“, заклучи тој.
