Германија и Русија влегуваат во остра кавга околу амбициите на Русија да биде СССР

Германија и Русија влегоа во нова, отворена дипломатска кавга околу амбициите на Москва и обвиненијата дека рускиот претседател Владимир Путин сака да го обнови Советскиот Сојуз – амбиции на Русија да го обнови СССР што Берлин ги гледа како директна закана за европската безбедност, а Кремљ како „целосна бесмислица“.

Повод за најновото заострување е изјавата на германскиот канцелар Фридрих Мерц, кој јавно оцени дека Путин сака да го врати „стариот Советски Сојуз“ и дека Европа мора да се одбрани од, како што рече, јасните намери на Русија – запишани, според него, и во официјалните руски доктрини – да нападне членка на НАТО. Ова не е изолиран став: Мерц и претходно предупредуваше дека Москва води „хибридна војна“ против Германија, преку саботажи, шпионажа и дестабилизација, и дека Западот веќе е во конфликт со Русија, иако без формално објавена војна.

Реакцијата од Москва беше брза и агресивна. Портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, ги оцени тврдењата на Мерц како „неистинити“ и „целосна глупост“. „Владимир Путин не сака да го обнови СССР затоа што тоа е невозможно, а тој самиот го кажал тоа многу пати“, изјави Песков, додавајќи дека зборувањето за такви сценарија е „невнимателно кон нашите партнери“ и дека, според него, германскиот канцелар очигледно „не го знае тоа“. Обвиненијата дека Русија се подготвува да нападне НАТО, тој ги нарече „целосна бесмислица“.

Зад тврдењата на Мерц стои пошироката загриженост на европските лидери дека, ако Русија извојува победа или замрзнат конфликт во Украина под свои услови, следната цел би можела да биде некоја од државите на источниот крил на НАТО. Токму затоа Берлин последниве години го зголемува воениот буџет и зборува за историски зафат на повторно вооружување, а во исто време бара и поголема европска автономија во однос на американската безбедносна политика. За Мерц, приказната за Путин што сака да го обнови Советскиот Сојуз е аргумент за побрзо јакнење на одбранбените капацитети на ЕУ.

Од другата страна, Кремљ се обидува да ја неутрализира оваа нарација и да ја претстави како намерно заплашување на европската јавност. Песков потсетува дека Путин, иако во 2005 година распадот на СССР го нарече „најголема геополитичка катастрофа на 20 век“, формално не повикува на негово враќање и редовно негира било каква намера за напад врз НАТО, посочувајќи на воената надмоќ на Алијансата. Рускиот врв дополнително инсистира дека симболите и реториката поврзани со СССР – од џемперот со натпис СССР на министерот Сергеј Лавров до носталгичните осврти на советското минато – се прашање на лични спомени и идентитет, а не конкретен геополитички проект.

Но изјавите од двете страни одамна ја надминуваат рамката на чиста реторика. За Мерц, Путин е лидер кој „долго време ги тестира границите, саботира, шпионира, убива и се обидува да нè наруши“, а руската стратегија е да ги дестабилизира европските општества преку енергетски притисок, дезинформации и поддршка за антисистемски партии. Кремљ, пак, одговара дека токму Западот е тој што се обидува да ја „задуши“ Русија преку санкции и проширување на НАТО, па во таа рамка германските предупредувања ги претставува како дел од „антируска хистерија“.

Во оваа остра дипломатска кавга околу амбициите на Русија да биде нов СССР се судираат две визии за европската безбедност. Германија под Мерц ја гради сликата на Европа која мора да стане воено и стратешки посамостојна, но и многу потврдa кон Москва. Русија, од своја страна, се обидува да се прикаже како сила која сака „безбедносни гаранции“ и сфера на влијание, но не и директен судир со НАТО – иако токму таквите барања во многу европски главни градови се толкуваат како обид да се прецрта постоечката карта на Европа.

За земјите од источниот и југоисточниот дел на континентот, оваа размена на обвинувања меѓу Берлин и Москва е уште еден сигнал дека „европската нормалност“ од пред 2022 година не се враќа скоро. Наместо тоа, континентот влегува во период на долгорочна конфронтација, во која германско-рускиот однос – некаде помеѓу економска зависност, историска вина и нова воена логика – станува еден од клучните fault lines. Прашањето е дали кавгата околу тоа дали Путин навистина сака да го обнови Советскиот Сојуз ќе остане на ниво на зборови, или ќе се претвори во дополнителни воени распореди, нови санкции и уште подлабока поделба меѓу Русија и Западот.