Skip to content
Во западниот дел на Антарктикот, глечерот Твејтс – попознат во популарните медиуми како „Думсдеј“ – влегува во фаза во која распадот на неговата пловечка ледена платформа повеќе не изгледа како далечно сценарио, туку како процес што веќе се одвива и добива забрзување. Научниците кои две децении ги следат промените на источната ледена платформа на Твејтс предупредуваат дека пукнатините околу клучната „сидришна точка“ се множат и ја слабат структурата што досега го кочеше движењето на мразот кон океанот.
Во центарот на новите предупредувања е Thwaites Eastern Ice Shelf – пловечката „продолжетка“ на глечерот, делумно закотвена за подводен гребен на северниот раб, познат како pinning point. Токму таа закотвеност, во нормални услови, делува како механичка сопирачка: го ограничува лизгањето и ги распоредува напрегањата низ ледената маса. Но, анализата на сателитски снимки и GPS-мерења од периодот 2002–2022 сугерира дека долгогодишното „триење“ и смолкнување на ледот околу сидришната точка создало зона на слабост која постепено се претвора во линија на распаѓање.
Истражувањето бележи јасна динамика на оштетување во два бранови. Прво се појавуваат долги пукнатини што се протегаат приближно паралелно со насоката на движење на ледот. Потоа, во подоцнежната фаза, се јавува нагло формирање на бројни помали пукнатини поставени приближно попречно на движењето. На прв поглед тоа може да звучи како техничка нијанса, но токму оваа промена во „геометријата“ на пукнатините е индикатор дека напрегањата во ледената платформа се преуредуваат и дека стабилноста се губи одвнатре, не само по рабовите.
Она што е највознемирувачко за научниците е дека се појавува самопоттикнувачки циклус. Како што пукнатините се шират, ледот полесно се деформира и забрзува; а како што забрзува, така се создаваат дополнителни напрегања и нови оштетувања. Во институционалното резиме на резултатите, истражувачите го опишуваат процесот како постепено одвојување од сидришната точка што се развива низ четири етапи и со текот на времето ја претвора „стабилизирачката“ карактеристика во фактор на нестабилност.
Зошто ова е глобално важна вест? Затоа што ледените платформи не се „само“ мраз што плови на океанот. Тие се структурни потпирачи на копнените глечери зад нив. Кога платформата се истенчува, се распукува или се распаѓа, отпорот што таа го дава исчезнува – и копнениот мраз почнува побрзо да се „истура“ во морето. Твејтс е една од најкритичните точки во западноантарктичкиот систем: ако целосно колабира, потенцијалниот придонес за глобалното морско ниво се мери во десетици сантиметри, а неговата улога како „потпирач“ за соседните ледени маси го прави уште позначаен.
Сепак, најголемата грешка би била да се чита секоја формулација за „катастрофален колапс“ како најавa за моментален скок на морето во наредните неколку години. Научните институции што работат на Твејтс нагласуваат дека целосното исчезнување на глечерот е процес кој се мери со векови, не со месеци, но истовремено предупредуваат дека забрзувањата на ледените текови и распадот на пловечките потпори можат да донесат значајни дополнителни сантиметри морско ниво уште во рамките на овој век – и тоа во комбинација со другите ослабени делови на антарктичкиот мраз.
И тука се отвора вториот, медиумскиот проблем: називот „Думсдеј“ продава кликови, но го замаглува прашањето што всушност е мерено и што е заклучено. Новите податоци не се пророштво, туку хроника на структурно слабеење документирано преку сателити и теренски мерења. Она што се менува е квалитетот на сигналот: од општа грижа за топење и истенчување, кон конкретен опис на механичко распаѓање што, еднаш започнато, тешко се „враќа назад“ без драматична промена на условите во океанот и атмосферата.