Skip to content
Наскоро ќе биде една година од падот на надстрешницата на реновираната Железничка станица во Нови Сад, која уби 16 и тешко повреди една личност. Што покажале досегашната истрага и кривичниот процес? Дали некој вршел надворешно влијание на овој случај и дали правосудството постапувало независно?
Истрагата во Нови Сад тече онака како што и започна. Наместо Врховната јавна обвинителка Доловац да се изјасни за приоритетите на оваа истрага како пример за успешна борба против висока корупција, од првиот ден како портпарол на постапката се појавува претседателот на Република. Тој, иако не е надлежен, веднаш изјави дека случајот ќе го води Високото јавно обвинителство во Нови Сад (не споменувајќи Јавното обвинителство за организиран криминал, ЈТОК), дека надстрешницата не била реновирана, дека е виновна стручната служба и дека постапката ќе биде долга и сложена.
Истрагата беше покрената по 22 дена чекање, под притисок на незадоволната јавност и опозицијата, која три дена го блокираше влезот во зградата на обвинителството и судот во Нови Сад. Во меѓувреме, претседателот на Србија водеше партиска кампања насочена кон процесуирање на сите кои енергично протестираа и бараа одговорност. Истрагата, сведена на градежно вештачење за техничкиот причинител на падот на надстрешницата, заврши за еден месец и 10 дена. Обвинителниот акт беше подигнат на 30.12.2024 против 13 лица за тешко дело против општата безбедност. Се работи за дела со потешки последици, каде вината на извршителот може да се припише на небрежност.
Меѓутоа, за време на истрагата, при одлучување за жалбите на решенијата за притвор, вонрасправно советничко собрание на Вишиот суд во Нови Сад, разгледувајќи жалба на бранителот на обвинетиот поранешен министер Весиќ, утврди дека за него не постои основано сомнение и го укина решението за притвор, со оценка дека Високото јавно обвинителство не приложило докази за своите тврдења. Исто се случи и кога веќе на овој суд одлучуваше за предлогот за определување притвор по повод подигнатата обвинителна клупа, што укажува на значителна резерва на судското собрание дали тој воопшто треба да биде обвинет.
Кога јавноста доби увид во текстот на обвинителниот акт, се забележа дека описот на делото и доказите за обвинетиот Весиќ и обвинетата Димоски, негова вршителка на должноста помошник, се идентични. Со изјавата на првообвинетата Ј. Танасковиќ и други докази, постојат основи дека обвинетиот Весиќ во овој случај имал поголеми овластувања од вообичаените за ресорниот министер, кои му ги доделил А. Вучиќ. Додека се одлучуваше за притворот, претседателот на Републиката изјави дека смета дека Весиќ не е виновен и дека своите другари не ги остава на цедило.
Како што се интензивираа протестите на незадоволните граѓани и студенти, наместо да се одлучи за потврдување на обвинителната клупа во законските рокови (8 дена за приговор и 15 дена за одлука на судот) и да се постапува со посебна итност поради притворот, одлучувањето за обвинителниот акт се неразбирливо одложи на два и пол, односно три и пол месеци. Прво беше соопштено дека обвинителниот акт треба да се дополни, а на 11 април беше објавено дека е завршено пишувањето на решението кое никогаш не е објавено на веб-страницата на судот, и покрај ветувањето на Службата за информирање, која ја раководи потпретседничката на судот И. Јосифовиќ.
Тоа создаде простор за различни привиди дека наводно се случува нешто ново и важно во врска со овој случај. Всушност, случајот беше блокиран затоа што врвот на режимот не му одговараше да започне јавно судење, ниту имаа сила целосно да го ослободат обвинетиот Весиќ, а да не предизвикаат уште поголеми протести. Така во февруари Одделот за спречување на корупција на ВJT во Нови Сад се обиде да покрене предистрага за коруптивни дела, бидејќи тоа „јавноста го бараше“, но тој предмет брзо Врховната јавна обвинителка го упати кон ЈТОК. Потоа, во рамките на кампањата на претседателот на Србија против корупцијата, ВJT во Белград покрена истрага против главната менаџерка на ЈП „Инфраструктура ЖС“ за злоупотреба на службената положба и уште двајца членови на комисијата за прием на трафостаница. Тоа претставуваше преседан и одраз на хаотичното состојба во обвинителството, бидејќи ВJT во Нови Сад 2024 го одби идентичниот кривичен приговор.
Кога Загорка Доловац нареди предметот веднаш да се упати кај ЈТОК, главниот јавен обвинител на ВJT во Белград, Ненад Стефановиќ, тоа не го стори. По истрагата која траеше неколку дена, тој подигна обвинителен акт пред Вишиот суд во Белград, кој овој суд брзо го потврди. Тоа внесе забуна во однос на прашањето дали за случајот ќе одлучува судот во Белград или Нови Сад, како и кое јавно обвинителство ќе постапува. Месеци се чекаше одлука на Апелациониот суд во Белград по жалбите на бранителите на потврдената обвинителна клупа, додека министерот за правда и истакнати правници, членови на Високиот совет на обвинителството, го симнаа од дневен ред прашањето за законитоста на постапувањето на главниот јавен обвинител во Белград.
Трката кој повеќе и поинвентивно ќе ја опструира динамиката и јавноста на работата на случајот надстрешница продолжи крајот на април, кога започнаа дополнителни вештачења. Пошто ги одби барањата на обвинетите и нивните бранители, Вишиот суд во Нови Сад го врати предметот на ВJT дури по два месеци, иако ВJT претходно со соопштение се пожали дека му е оневозможено да ја заврши дополната на истрагата. Падот на надстрешницата на Железничката станица во Нови Сад не е последица на тероризам, соопшти ВJT на 14 јули, наведувајќи дека со анализа и вештачење на над 20 примероци изземени од траговите на 2 ноември 2024 не е утврдено присуство на експлозивни материјали. Сепак, оваа теза, со адвокатот Гајиќ, повторно ја активира А. Брнабиќ.
ЈТОК на 1 август конечно покрена финансиска истрага против 11 осомничени, меѓу кои поранешни министри Момировиќ и Весиќ, директори Шурлан и Тривиќ („Starting“) и менаџерка Катаниќ, поради сомневање дека за време на реализацијата на договорот со кинескиот изведувач на работите на пругата Нови Сад – Келебија го оштетиле државниот буџет за 115 милиони долари. Меѓутоа, на 14 август, по жалбата на бранителите, вонрасправното собрание на Вишиот суд во Белград, со претседавач на претседателот на судот (што е невообичаено), им ја замени мерката притвор на сите обвинети со куќен притвор, додека обвинетиот Тривиќ доби одбрана со слобода. Така и обвинетиот Весиќ, иако лишувањето од слобода го затече повторно во болница, доби мерка забрана за напуштање на станот. Прашањето е сепак дали оваа истрага ќе ги разоткрие сите текови на корупција и неконтролирана моќ, со оглед на тоа дека обвинителот Ненадиќ е изложен на бројни притисоци од политичкиот врв, вклучувајќи обвинувања за државен удар и странско влијание. За тоа се изјаснувал, погодувате кој – претседателот на Србија.
Соопштение од 4 септември, директорот на полицијата ја повлече согласноста за ангажирање на 17 полицајци во испитување на тековите на пари поврзани со падот на надстрешницата, повикувајќи се на нова систематизација на работните места, што ја доведува во прашање опстанокот на Ударната група. Истовремено, Владата ја разреши главната инспекторка на Даночната полиција, која во Ударната група одреди двајца свои инспектори. По овие настани, јавноста остана лишена од релевантни официјални информации и ставови, било од челниците на ЈТОК или Врховната јавна обвинителка. Обвинетиот Весиќ и неговиот бранител поднеле на 10 септември кривични пријави против претседателот на Високиот совет на обвинителството и постапувачкиот обвинител Јосимовиќ, тврдејќи дека незаконски ги одбиле нивните барања за изземање на сите обвинители. Уште поважно, на предлог на актуелната министратка за градежништво, Владата го повлече заклучокот за прифаќање на Анекс 5 на договорот за реконструкција на железницата Нови Сад – Келебија, по што се обратил ЈТОК.
Соопштението на ВJT во Нови Сад од 16 септември, со кое се објави дека на судот е поднесена обвинителна клупа против 13 обвинети за иста кривична дела како и претходно, по осум и пол месеци од претходната обвинителна клупа и пет месеци дополнување на истрагата, требаше да ја увери јавноста дека режимот и правосудството, барем формално, не го прекинале сосема работата на овој случај. Новата обвинителна клупа ќе може да се коментира кога ќе стане достапна на јавноста. Сепак, веќе врз основа на текстот на ова соопштение загрижува прашањето за стручноста и непристрасноста на главниот јавен обвинител на ВJT во Нови Сад, кој обвинетите, спротивно на Законот за кривичната постапка (член 2, точка 3), ги нарекува обвинети, додека со подигнатата обвинителна клупа опфатени се само кривичните дела поврзани со овозможување на користење на јавниот објект и покрај траењето на градежните работи, како и неодржување на конструкцијата на станицата во фазите на проектирање и изведување на работите. Изоставени се тековите на пари и моќ кои, со голема опструкција од врвот на државата, наводно се истражуваат во ЈТОК.
Изгледа дека фокусот на обвинението во новосадскиот предмет не е проширен на основниот договор и неговите анекси, главниот изведувач, подизведувачите и надзор на работите, бидејќи не се обвинети сите од ланецот на одговорност, како раководителите на главниот изведувач на работите, иако дополнувањето на истрагата траело значително подолго од самата истрага. Со оглед на претходната пракса на ванрасправното веќе на Вишиот суд во Нови Сад, веројатно и судскиот дел од постапката ќе трае долго. Меѓутоа, надлежното судско веќе ќе мора брзо да се изјасни за предлогот на ВJT за определување притвор за сите обвинети, вклучувајќи го обвинетиот Весич, кој сè уште не е сослушан во предметот ЈТОК бидејќи е во болница, односно во куќен притвор, па е наредено вештачење на неговата здравствена состојба.
Големо е прашањето дали ќе имаме, една година по трагедијата, со ваков однос не само на државата, туку и на правосудството кон овој случај, потврдена обвинителна клупа, а уште поголемо дали врз основа на неа и сè уште непотполно објавената документација ќе може да се суди во согласност со правото и правдата.
Она што можат да направат припадниците на правосудството, кои се држат до својата заклетва и не попуштиле пред притисоците на владејачкиот врв за селективна правда и погрешна праведност, е да се мобилизираат и да предложат најдобри кандидати за претстојниот конкурс за изборни членови на Високиот совет на судството и Високиот совет на обвинителството. Зошто? Затоа што сегашните членови на овие органи за сите кршења на Уставот и законот од страна на претставници на политиката молчеа, додека некои од нив најавуваат кандидатури за нов мандат.
Следствено, судиите и обвинителите треба да сторат сè за на непосредни и тајни избори да изберат кандидати кои поседуваат не само стручност, туку и интегритет за секогаш и до крај да ја застапуваат и бранат уставно загарантираната независност на судството и самостојноста на јавните обвинителства. Тогаш треба да покренат целосно транспарентна и објективна дискусија и одлучување за изборот, унапредувањето и санкционирањето на правосудните функционери.
Пишува: Саво Ѓурѓиќ, авторот е судија на Апелациониот суд во Нови Сад во пензија и изборен член на Високиот совет на судството во претходниот состав.
Извор: https://pescanik.net/uzurpacija-pravosudja-i-slucaja-nadstresnica/