Градот што го изгубивме – историјата не се пишува само со камења и споменици, таа живее кога се чува минатото

Секој камен во Дебар Маало, секоја староградска улица, секој фасаден украс е сведок на град што преживеал епохи, војни и промени. Денес, тие сведоци исчезнуваат пред нашите очи. Нови бетонски блокови ја губат душата на градот, а со секое рушење исчезнува дел од неговата меморија.

Другите европски градови одамна ја разбираат вредноста на своето историско наследство. Белград ја чува Скадарлија, боемската четврт што е срцето на културниот живот на градот, Загреб го чува Горни Град, архитектонски и урбанистички симбол на идентитетот, Сараево ја чува Башчаршија, турското маало со неговите калдрми и уникатни фасади. Секој турист, секој локалец знае дека таму минатото живее заедно со сегашноста.

А Скопје? Нашите стари маала исчезнуваат без шанса за дијалог или заштита. Планови потпишани од урбанисти и одобрени од власти, кои се однесуваат кон наследството како кон пречка, го уништуваат карактерот на градот. Нема инспирација, нема љубов, само желба за краткорочен профит.

Зошто е тоа трагично?
Кога ќе срушиме и последните сведоци на минатото, кој ќе ни поверува дека Скопје има над 2000 години историја? Кој ќе го почувствува амбиентот, културниот и естетскиот код што го пренесува секое старо маало? Додека други градови го чуваат своето наследство како национално богатство, ние го давиме во бетон и асфалт.

Професијата мора да превземе иницијатива. Архитекти, урбанисти, историчари и јавноста треба да застанат зад заштита на слоевите на историјата на градот. Дебар Маало не смее да биде само уште еден жртвен блок на инвестицискиот апетит. Мора да се воспостави јасна поделба: кои објекти ќе имаат строга заштита, а кои делумна, за да се зачува духот на амбиенталната целина.

Секој ден што не реагираме, багерите работат. Секој објект што го срушиме е дел од минатото што не се враќа. Историјата не се пишува само со камења и споменици – таа живее во градот што го чува своето минато. А кога тоа минато ќе исчезне, ќе остане само еден град без корени, без душа, без сеќавање.
Време е да ја вратиме свеста за тоа што значи Скопје. Време е да престанеме да ја жртвуваме историјата за краткорочни интереси. Нашите маала не се само староградска фасада – тие се сведоци на времето, културното богатство што го носиме понатаму, за идните генерации.