Хрватска станува една од најбогатите земји во ЕУ

Хрватското домаќинство денес изгледа поинаку на хартија отколку пред една деценија: според редовниот извештај на „Алијанц“, нето финансиските средства по жител изнесуваат 19.950 евра во 2024 година, што е двојно повеќе отколку во 2015. Само во 2024 бруто финансиските средства пораснаа за 9,9 проценти, а Хрватска се искачи на 31 место на глобалната ранг-листа, далеку над просекот на раст во ЕУ. Извештајот бележи и важен „микропотез“: депозитите како удел во портфолиото се намалија од 65 на 55 проценти, додека хартии од вредност пораснаа од 20 на 30 проценти, што значи дека граѓаните постепено излегуваат од пасивно штедење во поактивно инвестирање. Истите податоци наведуваат дека „штедливите Германци“ лани ги зголемиле нето средствата за 9,6 проценти, но кроатското темпо било уште побрзо, што делумно го објаснува и еден втор феномен: платите во Хрватска брзо ѝ се доближуваат на Словенија. Државниот завод за статистика објави дека просечната нето плата во јули 2025 изнесувала 1.437 евра, наспроти 1.577 евра во Словенија; јазот што пред три години беше 36 проценти по нето, сега е под 10 проценти. Во бруто-износ разликата и натаму е речиси 26 проценти, но трендот е недвосмислен: „южниот сосед“ ја скратува дистанцата.

Зошто богатството „експлодира“ токму сега? Прво, околината беше поволна. „Алијанц“ нотира дека 2024 глобално беше „помалку лоша“ од стравовите: нето финансиските средства во светот пораснаа над 10 проценти, носени од силните пазари на капитал. Хрватското домаќинство тоа го почувствува уште повеќе бидејќи паралелно се отворија два канала: евро-интеграцијата (членство во еврозоната и Шенген од 2023) ја намали валутната несигурност и го поевтини пристапот до финансиски производи, а даночните и платните корекции во 2023–2025 ја подигнаа нето-платата со двоцифрени стапки на повеќе сегменти, особено во приватниот сектор. Хрватската народна банка веќе процени дека ефектот од воведувањето на еврото врз инфлацијата бил релативно ограничен, додека реалните плати растеле побрзо од цените во 2024–2025. Таквата комбинација — повисока плата, понизок курсен ризик, жив капитал-пазар — логично го турка дел од штедењето од „кеси под перница“ кон фондови, обврзници и акции.

Второ, платите навистина се движат. Официјалните податоци за јули 2025 покажуваат нето 1.437 евра и бруто 2.000 евра, девет проценти повисоко номинално и пет проценти реално на годишна база. Словенија, од другата страна на Караванките, стои на 1.577 евра нето — минимално повисоко во реални 1,7 проценти. Динамиката значи дека за првпат во подолго време разликата која традиционално беше „впечата“ во јавната перцепција почна да се мали: комуникациски наративот „Словенија е далеку напред“ повеќе не е така едноставен кога жител на Загреб гледа на платната.

Трето, промената не е само во бројките, туку и во навиките. ЕЦБ годинава објави експериментални статистики за распределба на богатството: просечното нето богатство по домаќинство во Хрватска (околу 103 илјади евра) е далеку под просекот на еврозоната, но трендот на диверзификација е јасен. Попрецизни финансиски производи, пониски трансакциски трошоци и масовното користење дигитално банкарство им овозможија на домаќинствата да излезат од волшебниот круг „депозит–готовина“, што долгорочно е единствен начин нето богатството да расте побрзо од инфлацијата.