Ирска трета година по ред се соочува со истиот проблем – како мудро да се искористи вишокoт пари во државниот буџет

Повеќе од една деценија по колапсот што ги принуди ЕУ и ММФ да пристапат со заеми од 67,5 милијарди евра и да наметнат контроверзна програма за штедење, островската држава останува претпазлива бидејќи продолжува да штеди за пензиите и климатските и инфраструктурните предизвици.

Без разлика што денес околностите се многу попозитивни – економијата лани порасна пет пати побрзо од очекуваното. Минатата година Ирска имаше суфицит од 8,3 милијарди евра, а претходната година беше 8,6 милијарди.

Според „Фајненшл тајмс“, тие очекуваат во периодот од 2024 до 2027 година да „соберат“ вкупно 38 милијарди евра вишок, пренесува Јутарњи лист.

Ирска трета година по ред се соочува со истиот проблем – како мудро да се искористи непланираниот голем вишок пари во државниот буџет.

Иако на тоа би им позавиделе многу земји, ирските власти велат дека не е лесна задача да се одлучи што да се прави со вишокот од 8,6 милијарди евра.

„Проблемот е што Ирска се бори да најде начини да ги претвори тие пари во работи што им се потребни на луѓето“, коментира Џерард Брејди, главен економист во Ибец, најголемото деловно лоби во земјата.

Повеќе од една деценија по колапсот што ги принуди ЕУ и ММФ да пристапат со заеми од 67,5 милијарди евра и да наметнат контроверзна програма за штедење, островската држава останува претпазлива бидејќи продолжува да штеди за пензиите и климатските и инфраструктурните предизвици.

Без разлика што денес околностите се многу попозитивни – економијата лани порасна пет пати побрзо од очекуваното. Минатата година Ирска имаше суфицит од 8,3 милијарди евра, а претходната година беше 8,6 милијарди.

Според „Фајненшл тајмс“, тие очекуваат во периодот од 2024 до 2027 година да „соберат“ вкупно 38 милијарди евра вишок, пренесува Јутарњи лист.

Преоптоварената каса во голема мера е поттикната од приходите од корпоративните даноци од глобалните компании со седиште во Ирска, главно во технологијата и фармацевтските производи. Владата вели дека тие приходи донеле 23,8 милијарди евра во 2023 година и се предвидува да се соберат 24,5 милијарди евра оваа година.

Тие се претпазливи бидејќи таквите приходи се само привремени, па сакаат да заштедат пари за времињата кога веќе нема да има таков прилив. Затоа тие префрлија повеќе од 100 милијарди евра вишок во два фонда од државен имот до 2035 година. Дел од парите ги искористија за враќање на долгот и на тој начин го намалија односот долг кон БДП на нешто под 76 отсто, додека дел отидоа во финансиски мерки против Ковид 19 и поддршка за трошоци за живот.

Економистите сметаат дека штедењето долгорочно може да ѝ наштети на земјата бидејќи големото богатство не се користи за решавање на инфраструктурните проблеми, а такви ги има многу. Дополнителните милијарди би помогнале да се реши кризата со домување во земја каде што растот на населението брзо го надминува новата понуда, олеснувајќи ги предизвиците за електричната мрежа, снабдувањето со вода, здравствените услуги и јавниот транспорт.

„Постои огромна потреба од јавни инвестиции и можност што се дава еднаш во генерација да се финансираат од сопствениот џеб. Ретко кога на една земја и се даде таква извонредна можност да го промени општеството“, изјави економистот Дејвид Меквилијамс за Фајненшл Тајмс.

Сепак, Владата најави дека во буџетот ќе бидат вклучени 6,9 милијарди евра трошоци и 1,4 милијарди евра даночни мерки, со што ќе го преземе своето самонаметнато правило зголемувањето на трошоците да не надминува пет проценти годишно.

Ема Хауард, предавач на Технолошкиот универзитет во Даблин, смета дека Ирска треба да фокусира дел од својот вишок на социјалните прашања. Според Европската унија, Ирска е најосамената земја во Европа, со речиси една петтина од луѓето најчесто или цело време осамени, а речиси две третини од луѓето страдаат од анксиозност или депресија. Дополнително, секое седмо дете живее во домаќинство со помалку од 60 отсто од националниот просечен приход.

Добар начин да се претвори краткорочниот вишок пари во долгорочен прилив е да се поттикне претприемништвото. Или може да се користи за подобрување на системот за планирање и забрзување на процедурите за издавање дозволи.

Изградбата на куќите се забрза со текот на годините, но сепак е премногу бавна со оглед на потребите. На пример, новата национална детска болница работи далеку пред предвиденото, предизвикувајќи со текот на времето вкупните трошоци да се зголемат четирикратно.

Што и да прави Ирска со нив, се чини дека парите ќе продолжат да доаѓаат. Според еден дел од двостраниот план за даночна реформа на ОЕЦД, кој има за цел да ги отстрани предностите за мултинационалните компании кои работат во јурисдикции со ниски даноци, Ирска ја зголеми својата корпоративна даночна стапка од 12,5 отсто на 15 отсто за големите компании.

Но, друг дел од реформата – барајќи од корпорациите да плаќаат данок на местото каде што се наоѓаат нивните клиенти, што би насочувало дел од корпоративниот приход на Ирска од данок – навистина не започна.

„Ние сме во многу, многу силна позиција во моментов“, рече Шејмус Кофи, претседател на Ирскиот советодавен совет за фискално, на неодамнешната конференција. „Се надеваме дека нема да направиме хаос“, додаде тој.