Јадранот се дави во пластика

Рибарите долж Јадранското Море секојдневно извлекуваат значајни количини пластичен отпад, но поради недоволна инфраструктура и неефикасен систем за негово предавање, предупредуваат дека проблемот со години останува нерешен. Истражувањата покажуваат дека Јадранот содржи повеќе отпад што плута отколку остатокот од Медитеранот, а повеќе од 80 проценти од тој отпад е пластика.

Во тој контекст се спроведува проектот FishNoWaste, кој го реализира здружението Sunce во партнерство со организации од Хрватска и Италија. Проектот собира податоци за видовите и количините отпад што се појавува во риболoвот, како и за практиките во рибарските пристаништа. Целта е развој на заеднички модел за управување со отпадот, кој ќе овозможи негово повторно користење, рециклирање и значително намалување.

Парадоксална ситуација на терен

Асистентката во Одделот за комуникации и застапување, Дора Чакушиќ, посочува на долгогодишниот парадокс со кој се соочуваат рибарите:
„Законот ги обврзува да го предадат отпадот што пасивно го уловиле, но на терен многу често немаат каде да го остават.“

Таа додава дека системите за прием на отпад на копно сè уште не се развиени доволно, опциите се малку и често се неефикасни. Иако проблемот е познат со години, надлежните институции сè уште немаат понудено трајно решение. Без соодветна инфраструктура, трудот на рибарите останува без посакуван резултат.

Риболовните практики создаваат дополнителен отпад

При влечење на мрежите, рибарите со уловот подигаат и отпад од морското дно. Дополнително, дел од отпадот настанува токму за време на самите риболовни активности — поради кинење на мрежи, губење конопи, бови и други пластични елементи.

„Кога изгубената опрема не се евидентира и не се отстранува, таа продолжува да го загрозува морскиот екосистем, особено т.н. ‘ghost nets’ – мрежи кои не се гледаат, но продолжуваат да фаќаат животни,“ објаснува Чакушиќ.

Најголем дел од отпадот е поврзан со кочарскиот риболов, кој користи тешка опрема што лесно се оштетува. Пластичните фрагменти кои настануваат може да останат во морето со години, додека лесно кршливите материјали — како стиропорните кутии за риба — дополнително ја влошуваат состојбата.

Научен мониторинг и првични резултати

Како дел од FishNoWaste, се спроведува систематски мониторинг на пасивно изваден отпад. Еднаш месечно, во рибарското пристаниште Трибунј, се анализираат случајно избрани вреќи со отпад за да се утврдат количините и типовите.
Од Sunce посочуваат дека научниот мониторинг е клучен за да се разбере проблемот и да се изберат ефикасни решенија.

Важност на комуникацијата и едукацијата

Проектот предвидува и пилот-имплементација на модел за заедничко управување со отпадот во избрани пристаништа. Очекувањата се дека вклучувањето на рибарите ќе ја зголеми ефикасноста на собирањето, селектирањето и предавањето отпад.

Чакушиќ нагласува:
„Рибарите се први што се среќаваат со загадувањето, нивното искуство е непроценливо.“

Инновациите, како употреба на квалитетни рециклабилни материјали или поиздржлива риболовна опрема, се важни — но не се доволни без добра едукација. Земјите кои го примениле моделот Fishing for Litter бележат значително намалување на отпадот.

Кружен пристап како долгорочно решение

Кружниот пристап во рибарството може да се практикува секојдневно: од крпење мрежи и користење повеќекратни кутии, до избегнување на еднократни производи на бродот.

Со цел широка јавна свест, Sunce спроведува информативна кампања во која учествуваат и самите рибари. Преку едукативни програми за рибарите, училиштата и локалните заедници, се пренесуваат принципите на кружна економија, како и последиците од морскиот отпад врз екосистемот, здравјето и економијата.

Очекувани резултати

Од проектот се очекува значително подобрување на системот за управување со риболовен отпад во Хрватска и Италија, развој на заеднички стратегии и зголемување на количините отпад што се собира, сортира и рециклира.

Долгорочниот ефект ќе се мери преку понатамошна соработка со рибарскиот сектор, институциите и научните организации, како и преку следење на податоците за тоа колку отпад завршува — или конечно престанува да завршува — во Јадранското Море.