Кацарска не им ги зема пензиите – ги брани оние што цел живот плаќале повеќе

Ако ја слушнете владино-партиската пропаганда, Добрила Кацарска е судијката која „по насока на СДСМ“ сака да им го земе зголемувањето од 7.000 денари на пензионерите, додека бара повисока плата за себе. Така барем гласи пораката на Манасиевски, Стојаноски, Петрушевски и целата ПР-армија околу Мицкоски, рециклирана по телевизии и портали како ударен спин за „предавство кон пензионерите“.

Но зад оваа кампања има едно непријатно, но едноставно прашање: дали Кацарска навистина им „земa“ нешто на пензионерите – или само укажува дека дел од нив со линеарното зголемување се ставени во неправедна, па и уставно сомнителна позиција, иако цел живот работеле и плаќале повисоки придонеси?

Уставниот суд не пресметува пензии, туку уставност

Фактите се тврдоглави. Уставниот суд не донесе одлука да им се укинат пензии или да се враќаат пари. Судот отвори постапка – по иницијативи на граѓани и по предлог на судијката Кацарска – за да провери дали последното линеарно зголемување (дополнителните 2.000 денари, од кои 1.000 веќе се исплатуваат, а 1.000 се најавени за март) е во согласност со Уставот. Претходните 5.000 денари од првата година на мандатот воопшто не се предмет на оценување и остануваат како што се.

Во превод: судот проверува дали моделот „сите по исто“ ги гази принципите на еднаквост и правна сигурност. Тоа е негова работа. Во пензиски систем заснован на придонеси, логиката е едноставна – кој плаќал повеќе и работел подолго, добива повисока пензија. Кога државата решава со политичка одлука да ја „израмни“ разликата со линеарни покачувања, ризикува да ги оштети токму оние што ги полнеле фондовите со децении.

Напаѓај ја судијката, спаси ја кампањата

Владино-партискиот одговор не е правна аргументација, туку политичка улична борба. Наместо да објаснат како ќе го коригираат моделот за да не ги оштетуваат пензионерите кои цел живот придонесувале над просекот, функционерите избраа поедноставна патека: да ја претворат Кацарска во непријател број еден.

„СДСМ преку Добрила Кацарска сака да ви го земе покачувањето“, „Кацарска ја стави својата плата пред пензиите“, „судиите блиски до СДС бараат енормни плати, а им ги кратат пензиите“ – тоа се пораките што се пуштаат во оптек, без ниту една сериозна правна анализа.

Уставниот суд реагираше невообичаено остро. Во соопштението јасно се вели дека тезите за „напад врз зголемувањето“ се реторика заснована на лаги и манипулации и дека нападите врз судијката како „партиска продужена рака“ претставуваат директен удар врз независноста на Судот. Прашањето за пензиите, нагласува Судот, не смее да се користи како алиби за политичко влијание врз судиите.

Кој е навистина дискриминиран?

Во јавноста владее впечаток дека спорот е „Кацарска против сиромашните пензионери“. Власта свесно ја турка оваа рамка: секој што се сомнева во линеарното зголемување се претставува како некој што сака да им ја земе корката од уста на најранливите.

Но суштината е поинаква. Оние за кои Кацарска и иницијаторите велат дека се дискриминирани не се „богати тајкуни“, туку пензионери со повисоки пензии – лекари, учители, инженери, работници со долг стаж – кои децении плаќале повисоки придонеси со очекување системот да ја признае таа жртва. Линеарното покачување од типот „сите по 1.000“ или „сите по 2.500“ на хартија изгледа социјално праведно, но во пракса ја брише разликата меѓу оние со 12.000 и оние со 30.000 денари пензија. На долг рок, тоа ја поткопува довербата во системот: зошто би плаќал повеќе, ако државата на крај сите нè третира исто?

Во својата колумна „Владата против пензионерите, цел живот работи, цел живот спиј, исто ти се фаќа“, Рацин веќе укажа токму на оваа нелогичност: власта се обидува да купи краткорочна популарност со проста бројка од 7.000 денари, но без да објасни како тоа влијае на принципот „колку даваш – толку добиваш“ на кој почива пензискиот систем. Наместо дебата за моделите, гледаме ПР спектакл во кој пензионерите се користат како жив штит во битката за дневна политичка предност.

Кацарска не дава, ниту зема – само вели „ова вака не држи“

Важно е да се каже и нешто многу приземно: Уставниот суд не носи одлуки за тоа колкаво ќе биде покачувањето, ниту кому ќе му се „доделат“ или „одземат“ пари. Доколку Судот утврди дека одредбата за линеарно зголемување е неуставна, топката се враќа во Собранието и Владата. Тие ќе мора да изгласаат нов модел – кој или ќе ги поправи неправдите без да ги оштети најниските пензии, или повторно ќе се обиде да ја префрли вината на судиите.

Со други зборови, Кацарска никому не му ги „земa“ пензиите. Таа само ја поставува непријатната дијагноза дека во обид да се купи масовна поддршка со „еднаков“ додаток за сите, се гази врз правата на оние што цел живот го носеле системот на грб. А тоа не е политички, туку уставен проблем.

Кога политичарите ќе ви кажат дека некој судија – било да се вика Кацарска или поинаку – лично ви ги зема парите од џеб, запрашајте се што всушност ви продаваат. Зашто зад сликата на „лошата судијка“ најчесто стои нешто многу побанално: желбата никој да не го чепка нивниот маркетинг модел, во кој цели генерации пензионери се претворени во цврст електорат во замена за неколку илјади денари повеќе, без оглед дали тоа е праведно, одржливо или уставно.