Каде се руските пари во Европа? Никој освен Белгија не сака да каже 

„Најдебелото пилешко е во Белгија, но има и други кокошки наоколу. Никој никогаш не зборува за тоа“, рече белгискиот премиер, осврнувајќи се на замрзнатите руски средства. 

Кога белгискиот премиер Барт де Вевер категорично ја отфрли идејата за доделување на заем за репарација од 140 милијарди евра на Украина со користење на замрзнатите средства на Централната банка на Русија на самитот на ЕУ минатиот месец, тој се пожали дека е изолиран како единствен противник. 

На крајот на краиштата, смелиот проект е целосно базиран на средства што се чуваат во Euroclear, централен депозитар за хартии од вредност со седиште во Брисел, иако сојузниците на Групата седум (Г7) постојано укажуваат дека имаат околу 300 милијарди евра замрзнати руски државни средства во нивните јурисдикции. 

 „Најдебелото пилешко е во Белгија, но има и други кокошки наоколу. Никој никогаш не зборува за тоа“, рече Белгиецот. 

Постојат неколку земји што поседуваат дел од средствата на Централната банка на Русија. Во прашање се Франција, Луксембург, Германија, Швајцарија, Обединетото Кралство, Соединетите Американски Држави, Канада, Јапонија и Австралија – сите земји вклучени во меѓународните планови за ослабување на воената машинерија на Кремљ и запирање на инвазијата на Украина. 

Иронично, најточните одговори дојдоа од две земји традиционално поврзани со финансиска нетранспарентност: Луксембург и Швајцарија. Според неодамнешното истражување на Истражувачката служба на Европскиот парламент, Луксембург поседува помеѓу 10 и 20 милијарди евра руски државни средства. Сепак, во заедничка изјава, министрите за финансии и надворешни работи презентираа драстично различни информации: „Износот на имотот на Централната банка на Русија што моментално е замрзнат во Луксембург е помал од 10.000 евра“. 

Швајцарија, од своја страна, потврди дека поседува 7,45 милијарди швајцарски франци, или околу 8 милијарди евра, руски државен имот, кој се чува во комерцијални банки. Швајцарија не е членка ниту на Европската Унија ниту на Г7, па затоа не е обврзана да учествува во заемот за репарации, но внимателно го следи целиот процес. 

„Федералниот совет ќе ја утврди својата позиција земајќи ги предвид швајцарското законодавство, меѓународното право, целите на надворешната политика на Швајцарија, како и зачувувањето на финансиската стабилност, со цел да се избегнат несакани последици за финансиските пазари и идните операции на централните банки во меѓународниот финансиски систем“, се вели во соопштението. 

Многу други земји, исто така, избегнаа да дадат прецизни одговори за тоа колку замрзнати руски средства имаат. Германија, за која се верува дека има помал дел од замрзнатите средства, рече дека не може да „го открие обемот или локацијата на средствата на Централната банка на Русија“ поради регулативите за заштита на податоците и законите за санкции на Европската унија. 

Јапонија, исто така, избегна да даде изјава. Се верува дека земјата поседува помеѓу 25 и 30 милијарди евра руски државен имот, но Токио никогаш официјално не ја потврди бројката. (Де Вевер тврди дека Јапонија поседува дури 50 милијарди.) 

„Јапонската влада не објавува податоци за деталите за рускиот државен имот што се наоѓа во Јапонија, вклучувајќи го нивниот износ и локации. Затоа, се воздржуваме од коментари“, се вели во соопштението. 

Франција одби да коментира за вредноста на средствата што се наоѓаат на нејзина територија, иако поранешниот министер за финансии Бруно Ле Мер претходно изјави дека неговата земја замрзнала 22,8 милијарди евра руски средства. 

Министерството за финансии на Соединетите Американски Држави не одговори на медиумските прашања. 

 Порталот „Аксиос“ објави во септември 2023 година дека глобалната работна група „Руски елити, посредници и олигарси“ (REPO) пронашла околу 5,06 милијарди долари (4,41 милијарди евра) руски државни средства распределени низ целиот американски банкарски систем. 

Законот на тишината за руските средства 

Недостатокот на транспарентност на Западот е во остра спротивност со отвореноста во Белгија. 

„Евроклеар“ редовно објавува извештаи за руските државни средства, нивниот состав по валута и ажурирања за профитот што го остварува. Донесувачите на одлуки, инвеститорите, новинарите и аналитичарите имаат пристап до тие податоци. Вистина е дека „Евроклеар“, како централен „магацин“ на хартии од вредност, е предмет на построги стандарди за транспарентност и надзор во споредба со приватните банки, каде што принципите на доверливост и заштита на клиентите се речиси свети. 

Засега, сојузниците од Г7 не можат да обезбедат детална анализа на руските државни средства, што е сериозен пропуст во контекст на заемот за репарации. Европската комисија, која изготви амбициозен предлог за заем од 140 милијарди евра, постојано избегнуваше да одговори на прашањето дали може да се потпре и на извори надвор од „Евроклеар“. 

Вишиот истражувач во Полскиот институт за меѓународни односи (PISM), Д-р Шимон Зареба, се обиде да ја утврди точната локација и вредност на средствата на Централната банка на Русија. Неговите напори наидоа на истите пречки како и медиумските истражувања. 

„За време на нашите неформални разговори со претставници на одредени членки на Г7 и ЕУ, не добивме никакви информации за причините зошто податоците за точната големина на имотот не се јавно достапни“, рече Зареба. 

Истражувачот го оспори ставот дека објавувањето точни информации за средствата може да ги изложи западните компании кои сè уште работат во Русија на ризик од одмазда, аргумент што де Вевер неодамна го спомена. 

„На крајот на краиштата, Русија точно знае каде биле депонирани нејзините средства пред почетокот на војната, кога нејзините средства биле замрзнати и чиј приватен имот може да го таргетира“, додаде тој. 

Друга честа пречка во потрагата по овие средства е разликата помеѓу државниот имот, односно резервите на Централната банка на Русија, и приватниот имот на санкционирани руски поединци, како што се олигарси и бизнисмени. 

Обединетото Кралство е добар пример за ова. Од една страна, земјата силно го поддржува заемот за репарации. „Ништо слично никогаш не е предложено“ „Сега е моментот за меѓународна акција за користење на замрзнатите државни средства на Русија за да се помогне на Украина“, напиша министерката за надворешни работи Ивет Купер за „Тајмс“ и додаде: „Затоа што, искрено, Русија треба да плати за штетата што ѝ ја нанесува на Украина“. 

Од друга страна, Лондон внесува забуна околу тоа колку имот всушност поседува. Кралската канадска коњаничка полиција (RCMP) соопшти дека Канада „ефикасно“ замрзнала 185 милиони канадски долари (114 милиони евра) руски средства и блокирала трансакции во износ од 473 милиони канадски долари (291 милион евра). 

Сепак, „Еуроњуз“ не доби податоци за тоа колку од тоа припаѓа на Централната банка на Русија, па затоа разликата не може да се утврди. 

Австралија, која има помал износ, исто така одби да даде детална анализа. „Нема точни бројки. Ова треба да се нагласи.

Поединечните држави може да имаат идеја, или барем треба да имаат, за тоа што точно е во нивните јурисдикции, но има многу мал јавен надзор врз тоа. Затоа дискусијата се води во толку општи термини“, рече Франсис Бонд, виш соработник во „Макфарлејнс“, адвокатска фирма специјализирана за меѓународни санкции. 

„Никогаш претходно не сме виделе нешто вакво да биде предложено. Ова е одговор на ситуација што се смета за сосема исклучителна и необична. Затоа правните, финансиските и политичките ризици се толку големи – бидејќи немаме јасна мапа на патот што ќе покаже како сето ова би можело да се одвива“, заклучи тој.