Skip to content
Лажните видеа направени со вештачка интелигенција одамна не се само интернет-шега. Денес можат да изгледаат „совршено“ дури и на телефон, да имаат убедлив глас, правилна светлина и монтажи што личат на телевизиски прилог. Токму затоа ризикот не е само да се насмеете на некој дипфејк, туку да поверувате во видео што е креирано за да ве изманипулира: да ви смени мислење, да ви предизвика паника, да ве наведе на погрешна одлука или да ви украде пари. Најважното правило е едноставно: ако видеото ви изгледа како „премногу добро скроена бомба“ што точно ви ги притиска емоциите, третирајте го како сомнително додека не го проверите.
Првиот сигнал обично не е технички, туку човечки: контекстот не штима. Лажните видеа најчесто се појавуваат како „ексклузива“ без јасен извор, со нејасен датум, со исечени делови и со наслов што ве тера веднаш да го споделите. Ако видеото тврди дека некој политичар, јавна личност или институција кажува нешто екстремно, а тоа го нема никаде на официјалните канали или во релевантни медиуми, шансите се дека гледате или манипулација или внимателно исечен и пререден материјал.
Втората работа што треба да ја гледате е звукот. Во многу „AI видеа“ проблемот не е сликата, туку говорот. Гласот може да биде премногу мазен, со чудна дикција, со неприродни паузи, со акцент што „се лизга“ во средина на реченица. Често недостига природниот шум од просторијата, а зборовите звучат како да се снимени во студио и залепени врз кадар што е снимен со телефон. Ако слушате реченици што звучат „пречисто“ или чудно ритмично, тоа е прв аларм.
Трет сигнал е лицето – но не на начин како што луѓето мислат. Денес очите, кожата и светлината можат да бидат одлични. Поголемите грешки најчесто се во микродвижењата: усните понекогаш не го следат совршено изговорот, забите „скокаат“ или се менуваат меѓу кадри, јазикот исчезнува кога треба да се види, а линијата меѓу усна и кожа може да „плива“ како да е на гумена маска. Кај покомплицирани сцени, рацете и прстите уште знаат да издадат: чудни агли, премногу мазни движења, или момент кога нешто што треба да е цврсто одеднаш станува „меко“ – на пример, микрофон или чашата во рака се искривува на рамка-две.
Четврто, обрнете внимание на позадината. Дипфејкот најчесто е фокусиран на лицето, но позади него се случуваат „несреќи“: линии што се кршат (рамка од врата, полица, прозорец), текст што се распаѓа или станува нечитлив, одраз во очила што не одговара на просторијата, сенки што одат во различна насока од светлото. Ако видеото е наводно „во живо“, а светлината се менува на нелогичен начин, тоа е уште еден знак.
Петто, внимавајте на компресијата и квалитетот како намерна маска. Многу лажни видеа се пуштаат со намерно лош квалитет, со крупен зум, со прекриени делови, со „breaking news“ банери, токму за да ги сокријат несовршеностите. Ако некој ви нуди „шокантно видео“, а единствената верзија е матна, пресечена и со прегласна музика, тоа не е случајност – тоа е тактика.
Шестото правило е проверка преку траги: каде првпат се појавило видеото. Најчесто ќе го видите како преземен клип без извор, но оригиналот се крие во некој мал профил или канал. Ако не можете да најдете кој прв го објавил, ако профилот е нов, без историја, со чудни објави и без нормална интеракција, тоа е црвено знаменце. Истото важи и ако видеото е објавено само на една платформа, без трага на друго место.
Седмо, направете наједноставна проверка пред да поверувате или да споделите. Прво, побарајте дали истото го има на официјалните канали на личноста или институцијата. Второ, пребарајте по клучни зборови од насловот и по неколку реченици што се изговорени во клипот – ако е вистина, најчесто ќе има и други извори. Трето, ако видеото има кадар што може да се „фати“, направете reverse image search со скриншот, за да видите дали кадарот постои од порано во друг контекст. Четврто, бидете особено внимателни ако видеото ве тера на итна акција: „прати пари“, „кликни линк“, „сподели веднаш“. Лажните видеа речиси секогаш се лепат за итност, страв и гнев.
И осмо, не заборавајте: не секое лажно видео е AI. Понекогаш е старо видео со нов наслов, или е „извадено од контекст“, или е намерно исечено за да изгледа како признание. Но трендот е ист – целта е да реагирате пред да размислите. Затоа најсилната заштита не е „да бидете експерт“, туку да си дадете две минути пауза. Ако нешто навистина е толку важно, ќе постои и надвор од една сензационална објава.