Кога младите се селат од родителскиот дом: ЕУ-просек 26,2 години, во Македонија 32,1

Во 2024 година младите во Европската унија во просек го напуштиле родителскиот дом на 26,2 години, што е мало намалување во однос на 2023. Сликата е јасно регионална: на северот заминуваат порано, а во јужните и балканските држави остануваат подолго со семејството.

Финска предничи со најрана просечна возраст од 21,4 години, потоа следуваат Данска (21,7) и Шведска (21,9). На другиот крај се земјите од југот: Хрватска со 31,1 година, Словачка (30,9), Грција (30,7), Италија (30,1) и Шпанија (30,0). За Македонија, последните споредливи податоци (2023) упатуваат дека младите во просек остануваат со родителите до 32,1 година, а во Црна Гора до 33,3 години — најдоцна во Европа.

Историски гледано, просечната возраст во ЕУ варира во тесен распон: од најниски 26,1 години во 2019 до највисоки 26,8 во 2006. Тоа упатува на стабилна динамика без драматични прекини, но со јасна разлика по региони. Во Северна Европа раното осамостојување е поттикнато од развиени студентски и станбени политики и силни пазарни институции. Во Јужна Европа и на Балканот традицијата на заедничко живеење, нестабилниот пазар на труд и помалата понуда на пристапни станови ја одложуваат одлуката за преселба.

Клучниот економски фактор е цената на домувањето. Во 2024 година 9,7% од младите на возраст 15–29 години во ЕУ живееле во домаќинства што одвојуваат 40% или повеќе од расположливиот приход за домување — повеќе од уделот кај целото население (8,2%). Разликите меѓу државите се значајни: Грција (30,3%) и Данска (28,9%) бележат највисоки стапки на преоптовареност, далеку над Холандија (15,3%), Германија (14,8%) и Шведска (13,5%). Од другата страна на скалата се Хрватска (2,1%), Кипар (2,8%) и Словенија (3,0%). Во 16 членки товарот е поголем кај младите отколку кај општата популација; најголемата разлика е во Данска (14,3 процентни поени). Заклучокот е јасен: раното заминување на север не значи дека е евтино — првите години често се финансиски тесни, додека подоцнежното заминување на југ е компромис меѓу економската реалност и семејната поддршка.

Во македонски контекст, подолгото останување дома е рационален одговор на високите почетни трошоци за самостоен живот, ограничената понуда на пристапни станови и повремената несигурност на вработувањето. Политики насочени кон студентски и младински рент-субвенции, стимули за изградба на мали и енергетски ефикасни станови и поддршка за прво вработување би можеле да ја намалат возраста на преселба и да го олеснат преминот кон независност.