Кога Скопје и Лувр ги спојува иста судбина: мистеријата на исчезнатите ремек-дела

Некои дела не се само платно и боја – тие се дел од човечката меморија, сведоштво за време, емоција и историја. А токму тие дела, понекогаш, имаат највозбудлива – и најтажна – судбина.

Додека светот деновиве зборува за пронајденото парче накит од колекцијата на Лувр, за кое се верува дека е дел од круната на царицата Евгенија, сопругата на Наполеон Трети, ние не можеме да не се сетиме на една поинаква, но блиска приказна – приказната за подарената слика на Пикасо за Скопје, која исто така исчезна во непознати правци.

Во далечната 1963 година, по катастрофалниот земјотрес, кога целиот свет беше со Скопје, големиот Пабло Пикасо реши да му подари на градот дело од својата рака – симбол на солидарност, уметност и надеж. Сликата, наречена „Глава на жена“, требаше да биде гордост на Музејот на современата уметност, кој тогаш се градеше со донации од целиот свет. Исчезнувањето на сликата навистина претставуваше еден вид мистерија. За релативно кратко време, само по неколку месеци, клопчето на кражбата полека почна да се одмоткува. На 26 март 1972 год., на насловните страници на нашите весници повторно бомбастична вест: „Подарокот од Пикасо на Скопје пронајден“. Овој пат веста прва ја објавила американската новинска агенција Асошиејтед прес. Во неа буквално стои: „Сликата ’Глава на жена’ од Пикасо беше пронајдена во средата на аеродромот во Франкфурт, кај петмина луѓе што ѝ припаѓаат на меѓународна група крадци на уметнички дела. Тие се Германци и Југословени… Двајца се притворени, а тројца пуштени“. Сега приказната станува уште позанимлива. Републичкиот секретаријат за внатрешни работи одржал конференција за печат, а по повод оваа конференција, „Нова Македонија“ објавува голем напис, со наслов што ја открива тајната: „Крадецот на Пикасовата слика – студент на Филозофскиот факултет“. По интервенцијата на Интерпол и службите во Скопје, Белград и Визбаден, во Франкфурт биле притворени: Ж.Б. (25), студент од Скопје, и Т.М. (26) од Лабин. Првиот бил директен учесник во кражбата, а вториот бил само посредник за препродажба на сликата во странство.

Крадецот ја сошил украдената слика во внатрешноста од својот капут. Скопскиот студент им бил стар познајник на органите на прогонот, а иницијатори за кражбата биле двајца браќа, од кои постариот бил советник, додека помладиот бил директен извршител. Тој влегол во Музејот, ја извадил сликата, а потоа, низ отворениот прозорец од застаклениот дел, ја фрлил надвор од музејот. Сликата била фрлена во тревата на западната страна од објектот, која гледа кон реката Вардар. Потоа излегол, минал покрај чуварот и ја зел сликата. Подоцна, крадецот е осуден на шест години затвор…

Оваа кражба беше инспирација и за ТВ филмот „Пикасо“ на македонскиот режисер Аљоша Симјановски од 1987 година, во продукција на МТВ. Во него играат Петар Георгиевски, Наташа Чуљковиќ, Владимир Ендровски, Снежана Стамеска, Благоја Чоревски…

И така, два различни света – Лувр и Скопје, две различни времиња и судбини – денес се спојуваат преку една заедничка нишка: тајната на исчезнатите ремек-дела.
Дали тие исчезнуваат за да нè потсетат дека уметноста не припаѓа само на музеите, туку на луѓето?
Дека вистинското ремек-дело никогаш не се губи – само ја менува својата форма, преминувајќи во колективно сеќавање, во мит, во легенда?

Понекогаш, приказните за изгубените уметнички дела се најубавите приказни за тоа колку вреди човечкото создавање.
И можеби токму затоа, Пикасо и Лувр денес дишат во ист ритам со Скопје – во потсетник дека уметноста, дури и кога исчезнува, никогаш навистина не умира.