Skip to content
Владата денеска го именуваше Беким Сали за прв вицепремиер – позиција што во македонскиот политички систем е повеќе од протокол: тоа е место од кое се координираат клучни ресори, се држи рамнотежата во коалицијата и се гради јавната слика за „вториот човек“ во кабинетот. Именувањето доаѓа во момент кога власта сака да испрати порака за континуитет и „стабилна команда“, но и кога секоја нова кадровска промена автоматски ја отвора старата дилема: дали на врвот се носат луѓе по резултати, по партиски договор или по комбинација од двете.
Сали во јавноста е познат пред сѐ како поранешен министер за здравство, а во последниве недели и како кадар задолжен за европските прашања – ресор што власта го третира како политичка тежина, не само како администрација. Токму во таа пресечна точка меѓу здравството, партиската математика и европската агенда, се наоѓа неговиот политички профил: човек што се движи низ институциите со релативно брзо темпо, но со багаж кој неизбежно се враќа во насловите кога ќе се качи скала погоре.
По професија е доктор на стоматологија и со години е поврзан со приватна стоматолошка пракса. Во неговата биографија се бележат и функции во здравствениот систем уште пред министерската: ангажмани во периодот 2009–2010, како и управни улоги поврзани со здравството, што му овозможија рано да влезе во „внатрешната кујна“ на секторот. Подоцна се позиционираше и политички – со кандидатура за Чаир, а потоа и со министерска функција во здравството, која ја носеше во чувствителен период кога системот сè уште ги чувствуваше последиците од пандемијата и хроничните структурни слабости.
Она што денес ја прави неговата нова функција политички „потешка“ е фактот дека Сали не е само технократски избор. Тој е и партиски фактор – дел од владејачкиот аранжман во албанскиот блок, кој во секој состав на влада има сопствена логика на внатрешни баланси. Во таква конструкција, првиот вицепремиер често станува мост меѓу премиерот и коалициските партнери, но и прва линија на одбрана кога ќе се отвори фронт околу кадровски, етнички или европски прашања. Затоа именувањето на Сали не е само „нова титула“, туку сигнал каде власта планира да ја концентрира одговорноста – и политичката цена.
Прашањето за контроверзии околу Сали најчесто се враќа на неговиот поранешен ресор: здравството. Најгласниот момент останува неговото сведочење пред собраниската анкетна комисија за случајот „Онкологија“. Таму Сали изјави дека за сомнежите за злоупотреби со терапиите дознал преку медиумите и дека не знаел оти Клиниката располагала со КАТО-систем за подготовка на цитостатици, ниту дека системот не функционирал. Дел од пратениците тоа го оценија како алармантна неинформираност за чувствителен механизам што треба да спречи манипулации, а самиот Сали одговорноста ја лоцираше кај менаџментот на клиниката и тврдеше дека побарал оставка од тогашниот директор поради пропусти во управувањето и недоставување извештаи. Во јавната дебата ваквите изјави останаа како двојна дамка: од една страна – признание дека министерот не бил информиран за клучна алатка во системот; од друга – обид да се префрли одговорноста на институционалните раководства, со што повторно се отвори прашањето каде завршува „менаџерската вина“, а каде почнува политичката одговорност.
Дополнителен слој на внимание носи и неговиот профил како сопственик на приватни бизниси во здравството. Во македонски услови тоа не е автоматски проблем, но станува тест кога политичарот се движи кон врвот на извршната власт: јавноста очекува јасни гаранции дека нема судир на интереси, ниту можност за индиректни бенефити преку државни политики, регулативи или јавни набавки. Медиумски анализи во изминатиот период го отворија и прашањето за неговата пријавена имотна состојба и фирмите поврзани со стоматолошката дејност – тема што, без разлика на законитоста, вообичаено станува дел од политичката битка кога функционер добива поголема моќ.
Кои се неговите ставови – и што ќе се чита како „агенда“ на новиот прв вицепремиер? Највидливата линија во јавните настапи е европската рамка: Сали во примопредавањето во ресорот за европски прашања зборуваше за продолжување на процесите и корекција на слабостите, во порака што треба да звучи како административна дисциплина, но и како политичка заложба дека ЕУ-патот ќе се претвори во мерливи резултати. Втората линија е неговиот нагласен дискурс за отчетност во здравството – особено кога јавно реагираше за случајот со тетовската модуларна болница и тврдеше дека одговорните се „амнестираат“, барајќи одговорност по објавите и документарните истражувања. Тоа позиционирање му носи поени кај дел од јавноста што сака јасен став за трагедии и пропусти, но истовремено отвора прашање: како тој став ќе се преточи во политика од позиција на власт, каде влијанието е реално, но и компромисите се неизбежни.
Со Сали како прв вицепремиер, владата добива фигура што ја спојува коалициската математика со ресор што директно ја допира најчувствителната национална тема – европските интеграции. Во истиот пакет, добива и личност која веќе била дел од „жешки“ институционални приказни, па секое следно кадровско и политичко решение што ќе го потпише ќе се чита низ прашањето: дали системски ги зајакнува контролите и транспарентноста, или само ја менува фасадата.