Кој е Роб Јетен – можниот најмлад премиер на Холандија

По тесниот изборен фото-финиш, лидерот на D66, Роб Јетен, излезе како главен фаворит да стане најмладиот – и прв отворено геј – премиер на Холандија. Со 98% преброени ливчиња, D66 и крајната десница на Герт Вилдерс (PVV) се практично изедначени, со по околу 26 места во парламентот од 150 пратеници – ситуација што му отвора простор на Јетен да го води маратонoт на коалициски преговори, бидејќи повеќето партии и натаму одбиваат партнерство со PVV.

Јетен, кој во кампањата се ребрендираше од поранешен министер за клима во лидер со „решенија, не поделби“, ја прошири темата далеку од класични D66-прашања. Понуди строга, но хумана миграциона рамка (поднесување азилни барања надвор од ЕУ и посилна интеграција) и шок-терапија за стамбениот дефицит – нови „градови“ и 100.000 домови годишно со кратење на бирократијата. Со тој зафат, повлече дел од разочараните десноцентристички гласачи без да ја напушти проевропската, граѓански-либерална оска.

Стилот му е намерно позитивен. На изборната вечер, Јетен зборуваше за „единство и оптимизам“ и враќање на пристојноста во политиката, по години што Холандија ги помина во статус-кво и кавги по коалиции. Внатрешно во D66, 38-годишниот политичар изгради имиџ на ефикасен организатор со модерна медиумска видливост, што ја поткрепи и со пазарно-јасни пораки кон младите и урбаната средна класа: предвидливи сметки, квалитетни јавни услуги и станбена перспектива.

Патот до премиерската фотелја не е праволиниски. Иако Јетен порача дека најголемата партија треба да преговара прва, аритметиката му оди во прилог: PVV е изолирана, а можната конструкција со VVD, CDA и дел од левиот центар изгледа пополитички остварлива од „Вилдерс + некој“. Дури и при мала разлика во гласови, нормата на холандската коалициска политика – да се гради широка, функционална влада – денес работи против радикалните работи и во корист на компромисен центар.

А кој е Јетен зад насловите? Политичар на генерација што се формирала со климатската агенда и дигиталната економија. Прогласен за симбол на новиот центар – европски по инстинкт, социјално либерален, фискално прагматичен – тој се потпира на идејата дека Холандија ѝ треба „ред без горчина“: строги правила во миграцијата, забрзано домување, зелен преод без идеолошки вртлози. Оттука и неговата постојана контрапозиција кон Вилдерс: не со идентитетски судири, туку со „работи што се гледаат“.

Дали ќе успее? Ќе зависи од две работи: дисциплината во преговорите и брзината на испорака. Холандската публика е уморна од политички потези без резултат. Ако Јетен го капитализира ова прозорче – со јасен коалициски договор за станови, даночни сигнали и миграција – може да го претвори изборниот момент во мандат. Ако не, денешниот „млад премиер во најавa“ ќе стане уште една холандска коалициска патека што води нигде. Засега, неговата предност е проста: тој нуди тивка нормалност во време на гласна поларизација.