Кој ја контролира училишната храна?

Стомачните тегоби кај учениците од „Димо Хаџи Димов“ во Влае за само едно деноноќие ја претворија општина Карпош во тест за тоа колку системот навистина ја контролира училишната храна. Дваесет деца од ова основно училиште пријавиле стомачни болки, а дел од нив биле прегледани и во здравствени установи. Институтот за јавно здравје соопшти дека дел од учениците, според епидемиолошките анкети, воопшто не користеле училишен оброк, па засега не може да се каже дали се работи за труење со храна, вирусна инфекција или друг извор на проблемите. Причината, како што велат надлежните, сè уште не е позната, а првичните наоди се очекуваат по завршување на лабораториските анализи.

По пријавите од родителите и училиштето, Државниот санитарен и здравствен инспекторат ја затвори кујната во „Димо Хаџи Димов“ и нареди вонредно чистење, како и здравствени прегледи на персоналот кој доаѓа во контакт со храната. Инспекциските служби на Агенцијата за храна и ветеринарство, во координација со Институтот за јавно здравје и Центарот за јавно здравје, извршија вонреден надзор не само во ова училиште, туку и во уште девет основни училишта во Карпош каде што истата фирма снабдува со оброци. Земени се десетици примероци од готова храна, состојки, вода од чешмите, работни површини, прибор, како и брисеви од вработениот персонал.

Од терен стигнуваат различни бројки и впечатливи детали. Локалната иницијатива „Независни за Карпош“ алармираше дека околу 80 деца за кус период се пожалиле на стомачни болки, дијареа и нагони за повраќање, а дел од наставата бил прекинат за да родителите можат да си ги земат децата. Инспекторите, според нивните објави, во самото училиште земале примероци од вода, храна и површини, но официјален заклучок нема. Институтот за јавно здравје предупредува дека дел од учениците се од најниските одделенија, па нивните изјави треба да се земат со резерва, особено кога зборуваат што точно јаделе во текот на денот.

Случајот доби и дополнителна политичка тежина кога беше објавено дека меѓу децата со симптоми е и помалиот син на премиерот Христијан Мицкоски. Владата потврди дека и тој имал стомачни тегоби, но дека состојбата се стабилизирала и дека децата се чувствуваат подобро. Овој податок ја засили перцепцијата дека проблемот не е „локализиран“ само кај одредена група, туку дека може да ги погоди сите – без разлика на статус или адреса.

Институциите засега се внимателни во изјавите. Агенцијата за храна и ветеринарство потенцира дека кујната е привремено затворена „превентивно“, сè додека не се утврди изворот на евентуалното труење, доколку воопшто се работи за труење. Институтот за јавно здравје најави дека првичните информации за причините за стомачните проблеми ќе бидат познати откако ќе се обработат сите мостри. Од општина Карпош апелираат да не се шпекулира пред добивањето на резултатите и најавуваат дека ќе ги следат препораките на надлежните, со порака дека и самите градски власти имаат родители и деца во училиштата.

Ова не е прв пат училишната храна во Карпош да биде под лупа. Минатата година Државниот санитарен и здравствен инспекторат спроведе вонреден надзор во повеќе училишта во општината по појава на заболувања кај ученици предизвикани од салмонела. Тогаш беше најавено дека ќе следат построги, редовни контроли на операторите кои снабдуваат со храна. Денешниот случај со „Димо Хаџи Димов“ покажува дека довербата во системот лесно се нарушува – и покрај постоечките протоколи, доволно е еден ден со многу пријави за стомачни тегоби за родителите да почнат да се прашуваат колку често и колку темелно се спроведуваат овие контроли.

За родителите, меѓутоа, статистиката е помалку важна од чувството на сигурност. Секој ваков случај потсетува дека училишната храна не е само јавна набавка, туку прашање на здравје и доверба. Дали институциите ќе успеат да ја вратат оваа доверба зависи од тоа колку транспарентно ќе ги споделат резултатите, дали ќе има јасно посочена одговорност ако се утврдат пропусти, и дали контролните механизми ќе станат правило – а не исклучок што се активира само кога децата ќе завршат со стомачни болки.