Комисијата за човекови права ќе расправа за трагедијата во Кочани

Скоро девет месеци по огнениот пекол во нелегалниот ноќен клуб „Пулс“ во Кочани, во кој загинаа десетици млади луѓе и стотици беа повредени, трагедијата конечно стигнува и на маса во Собранието. Претседателот на Постојаната анкетна комисија за заштита на човековите слободи и права и пратеник од Левица, Димитар Апасиев, свика седница за 9 декември, на која како точка ќе се разгледува претставка од Здружението на семејствата на жртвите од Кочани.

Зад формалниот наслов – расправа по претставка – стои обид да се пробие ѕидот на институционалната тишина со која со месеци се соочуваат родителите и најблиските на загинатите. Здружението „16 март 2025 година“, познато како Здружение на родителите на загинатите деца од Кочани, ќе добие можност директно да се обрати пред пратениците, нешто што, како што вели Апасиев, досега им било целосно оневозможено.

Тој појасни дека станува збор за редовна седница на Постојаната анкетна комисија, а не за посебна анкетна или јавна расправа. Сепак, тежината на темата и списокот на поканети говори за политичката сериозност: на седницата се поканети претседателот на Собранието, потпретседателите, координаторите на пратеничките групи, премиерот, министерот за внатрешни работи, претседателот на државата, како и самите подносители на претставката.

„Сметам дека ова е во највисок јавен интерес и затоа седницата ја закажав согласно моите деловнички овластувања, со цел да не се поклопи со распоредот на судењата, бидејќи судењата се чести. Со ова ќе се скрши една институционална бариера“, изјави Апасиев, најавувајќи дека родителите конечно ќе можат јавно да го изложат своето видување за одговорноста на институциите пред и по трагедијата.

Апасиев не се согласи со тезата дека парламентот нема право да расправа за случај за кој веќе има отворен судски процес. Напротив, како што истакна, Собранието има обврска да лоцира политичка и неправна одговорност – за одобренијата, инспекциските контроли, молкот на институциите и пропустите во системот кои овозможиле нелегален објект да работи сè до ноќта кога пожарот ги однесе десетиците животи. Таквата позиција отвора фронт меѓу принципот на поделба на власта и потребата за политичко преиспитување на трагедиите што ја потресуваат државата.

Седницата формално ќе почне со утврдување на дневен ред и гласање. Но судбината на расправата ќе зависи од владејачкото мнозинство – доколку пратениците од власта не се појават и нема кворум, седницата ќе мора да биде прекината. Така, во пракса, правото на родителите да бидат сослушани пред институциите повторно зависи од политичка волја, а не од автоматизам на системот.

Трагедијата во Кочани одамна не е само локална рана; таа стана тест за целокупниот безбедносен и инспекциски систем, за урбанистичките хаоси, но и за односот на државата кон жртвите. Пожарот во нелегалниот клуб „Пулс“ и бројот на жртви ја ставија Македонија на црната карта на најтешки несреќи во затворен простор во регионот, а прашањата – кој дозволил, кој не казнил и кој затворил очи – и понатаму остануваат отворени.

Токму затоа, седницата закажана за 9 декември има симболичка, но и многу практична тежина. Таа треба да покаже дали Собранието е подготвено да ја преземе својата контролна и морална улога, да ги сослуша жртвите и да постави јасни барања до извршната власт, обвинителството и судството. Доколку и овој обид заврши со блокада и празна сала, тоа ќе биде уште една порака до семејствата дека институциите се далеку, а трагедијата – само бројка во статистиката.

Во очекување на 9 декември, семејствата на загинатите повторно ќе мораат да ја носат тежината на својата лична трагедија и јавната борба за вистина и одговорност. Од однесувањето на пратениците ќе зависи дали оваа седница ќе остане уште една пропуштена шанса или почеток на системско расчистување со причините за кочанската ноќна мора.