Кремљ го жигоса Марков – сигнал дека Азербејџан е „непријател“

Euractiv анализира дека ненадејното прогласување на Сергеј Марков за „странски агент“ не е обична московска казна за долгогодишен пропагандист, туку предупредување до елитата: Азербејџан повеќе не е „наш“. Марков, човек со репутација да испорача какво било мислење за соодветен хонорар, со години гласно ги бранеше секој потег на Владимир Путин, па и инвазијата врз Украина. Но неговите блиски врски со претседателот Илхам Алиев — кои долго беа незабележувани додека односите меѓу Москва и Баку беа функционални — денес стануваат политички товар.

Односите никогаш не биле едноставни. Москва историски ја одржуваше безбедносната симбиоза со Ереван, формализирана со договор од 1997 година, а Баку со недоверба гледаше на тој сојуз. Азербејџанската независна енергетска стратегија, блискоста со Израел во воздржувањето на Иран и големите набавки на израелско оружје, заедно со стратешката врска со Турција на Ердоган, додатно ја изнервираа Русија.

Клучната пресвртница дојде во 2023 година: со кратка, прецизна офанзива Алиев ја врати контролната точка во Нагорно-Карабах за неколку дена. Во Ерменија се разгоре обвинението дека Москва не си ги исполнила обврските и ги оставила Арачатските Ерменци без заштита; Кремљ возврати дека договорот важи само на меѓународно признатата територија на Ерменија. Реалноста, оценува Euractiv, е дека Москва беше подготвена да го толерира Баку, за да му испрати поука на премиерот Никол Пашинјан што се приближува кон Европската унија — цената беше впечатокот за руско немоќие и дезориентација.

Сликата на паднатото руско влијание во Кавказ ја запечати мировниот договор меѓу Азербејџан и Ерменија потпишан во Вашингтон на 8 август — без руско посредништво, нешто до неодамна незамисливо. И Алиев и Пашинјан свесно се оддалечија од Москва, не како тактичка пауза, туку како стратегиско определување. Во јавните настапи, Алиев отворено го нарече руското дејствување во Украина „инвазија“, ја подвлече поддршката за територијалниот интегритет на Киев и ја потсети сопствената јавност дека Советска Русија го окупирала Азербејџан во 1920 година — вистина што долги години се премолчуваше во билатералните односи.

Дополнително, двата лидери престанаа да ги калкулираат милионските дијаспори во Русија — ерменска и азерска — кои со децении беа фактор во политиката, бизнисот и образованието и му даваа на Кремљ дополнителна рачка на влијание. Денес тоа влијание видливо бледнее.

Причината е и бруталната проекција на руската војна во Украина: наместо професионална надмоќ, соседите гледаат ограбување, злосторства и импровизација; телефони ги носат сликите директно на екрани во Кавказот и Централна Азија. Паралелно, турски обучените азербејџански сили демонстрираат модерна операбилност со израелски и западни системи — споредба неповолна за армијата на Русија.

Во таков пејзаж, жигосувањето на Марков изгледа како сиромашен одговор на Путин кон регионот што дефинитивно се буди од руската сенка. Триесет и четири години по распадот на СССР, Ерменија и Азербејџан му вртат грб на Москва. Доколку постоеше дилема, сигналот е испратен: за Кремљ, Баку веќе не е пријател; а за Кавказот, Русија веќе не е неизбежност