Skip to content
Хибридната војна на Европа со Русија сè почесто се одвива далеку од фронтот – во магацини, трговски центри и пакети што патуваат преку курирски служби. Во тој контекст, литвански суд осуди 17-годишен тинејџер за палење на продавница на ИКЕА во Вилнус, утврдувајќи дека делувал во интерес на руските безбедносни и воени структури.
Судот го прогласи виновен Даниил Бардадим, украински државјанин, за низа тешки дела: терористички акт, незаконско поседување експлозиви и влез во Литванија со намера да извршува терористички напади. Тој се изјаснил за виновен и добил казна затвор од три години и четири месеци. Според обвинителството, Бардадим не бил „осамен волк“ – заедно со друго лице, на тајна средба во Полска се договориле да палат и да минираат трговски центри во Литванија и Летонија за награда од 10.000 евра и автомобил БМВ.
Метата во Вилнус не била избрана случајно. ИКЕА стана симболична цел откако компанијата се повлече од рускиот пазар, а Шведска стана еден од најгласните поддржувачи на Украина и членка на НАТО. Нападот бил изведен во мај 2024 година: рано наутро во продавницата бил поставен експлозивен уред со тајмер. Експлозијата предизвикала пожар, но брзата реакција на вработените и на пожарникарите спречила поголема трагедија и ширење на огнот.
Бардадим бил уапсен неколку дена подоцна, додека патувал кон Рига. Локалните медиуми јавуваат дека вториот осомничен, кој во меѓувреме запалил трговски центар, бил уапсен во Полска. Обвинителите тврдат дека тинејџерот дејствувал „во интерес на воените структури и безбедносните служби на Руската Федерација“, што случајот го става директно во рамката на организирана државно спонзорирана саботажа, а не како изолиран чин.
Литванија веќе подолго време предупредува дека Русија користи палежи, саботажи и дрон-напади како продолжена рака на своето влијание во ЕУ. Во септември литванските власти официјално соопштија дека руската воена разузнавачка служба ГРУ стои зад бран напади низ Европа, изведени преку курирски компании: домашно изработени запаливи направи со термит биле сокриени во масажери и козметички туби, а дел од нив експлодирале при транспорт во Велика Британија, Германија и Полска.
Случајот со Бардадим за Литванија е предупредување дека фронтот одамна се поместил од границите и од воените полигони кон обичните градски сцени – паркинзи пред трговски центри, магацини, поштенски пакети. Тоа отвора и нови дилеми за европските безбедносни служби: како да се заштитат јавните простори и логистичките мрежи, кога напаѓачите се млади луѓе што можат релативно лесно да се регрутираат, да патуваат и да дејствуваат по инструкции добиени преку апликации и шифрирани канали.
Пресудата во Вилнус, иако против еден тинејџер, фактички е дел од многу поширока битка: дали европските држави ќе успеат навреме да го откријат и разбијат мрежното дејствување на руските служби, пред следната „маска“ – масажер, козметика или пакет со наизглед безопасна содржина – да заврши како запалив уред во некој друг европски град.
