Skip to content
По неколку одлагања, од недела започнува постепена примена на европскиот дигитален Систем за влез/излез (ЕЕС) на дел од надворешните гранични премини на Шенген. Новата рамка ја заменува печатната логика во пасошите со електронски запис и биометрија за сите државјани на трети земји што влегуваат краткорочно во Шенген (до 90 дена), со очекување процедурите да се уедначат и да се скрати субјективниот дел од проверките. Паралелно, граничните полиции предупредуваат на можни застои во првите недели: собирањето отпечатоци и лице-скенирање на терен одзема време, а протокот ќе зависи од распоредот на е-киосци, обученоста на персоналот и инфраструктурата на секој конкретен премин.
Суштината на ЕЕС е проста, а имплементацијата сложена. При првиот влез по стапување во сила, секој патник од земја надвор од ЕУ—вклучително и оние со безвизен режим—ќе биде регистриран со биографски податоци, четири отпечатоци и лицев биометриски шаблон; системот автоматски ќе брои престој во рамка „90/180“ и ќе означува прекорачувања. На следни влезови и излезови, процесот се скратува на верификација на веќе внесени податоци, што треба да го забрза движењето. ЕЕС не се однесува на државјани на ЕУ/Шенген и носители на долгорочни престои; тие продолжуваат по постојните канали.
Рол-аутот е фазен и временски тесно дефиниран: првите 30 дена земјите членки треба да евидентираат најмалку 10% од преминувањата на надворешните граници, до 90-от ден покриеноста треба да стигне најмалку 35%, а до 180-от ден да започне целосно евидентирање на сите влезови и излези. Тоа значи дека од 10 април 2026 ЕЕС треба да функционира целосно на сите копнени премини, пристаништа и аеродроми на надворешната граница на ЕУ/Шенген. Во првата фаза системот ќе работи само на селектирани локации, со проширување по истекот на шесте месеци.
На терен, искуството на патниците ќе зависи од типот на премин. Аеродромите со самопослужувачки киосци веројатно ќе ја апсорбираат транзицијата полесно од копнените гранични линии со висок сезонски притисок. Туристичките коридори и прекуграничните работни рути може да почувствуваат подолги колони додека се прибираат првичните биометриски записи. Граничните служби веќе најавуваат засилени линии, пренасочување кон шалтери со ЕЕС-опрема и совет до патниците да доаѓаат порано, особено во шпицови и празници.
Во административната позадина, ЕЕС е дел од пошироката архитектура за „паметни граници“ што допрва ќе се врзе со европскиот систем за овластување за патување (ETIAS). За земји со безвизен режим, комбинацијата ЕЕС+ETIAS ќе значи дека пред патување се поднесува онлајн авторизација, а на граница се прави дигитален влез/излез со биометрија; за носители на визи, проверката останува конзуларна, но евиденцијата на граничното движење оди преку ЕЕС. Локалните тур-оператори и превозници веќе ги прилагодуваат известувањата до патниците, бидејќи кратките доцнења на линија може да се акумулираат во шпиц-термини.
