Македонија, за што и кого гласате?

На 19 октомври 2025 година Македонија гласа за 80 општини и Град Скопје. Набљудувачка мисија на ОБСЕ/ОДИХР е веќе распоредена со долгогодишен мандат за мониторинг — индикатор дека легитимитетот на локалната власт и условите за фер натпревар се под лупа.

Скопје како огледало: јавна хигиена, јавен превоз и политички пресврт со БРТ

Во главниот град, изборот не е апстракција. Последните месеци, ѓубрето и преполните контејнери се претворија во секојдневие, со аламрмантни извештаи за нерасчистен отпад и „мини-депонии“ низ квартовите. Градските сервиси јавно признаваат доцнења, а дел од медиумите нотираат дека решенијата се оставаат „по избори“, и покрај јасната надлежност на Градот и јавното претпријатие „Комунална хигиена“.

Ситуацијата ескалираше со правни и политички обвиненија: Градот поднесе кривична пријава против претседателката на Управниот одбор на „Комунална хигиена“ — кадар поврзан со ВМРО-ДПМНЕ, со тврдење дека со „политички мотивирани опструкции“ се загрозува животната средина и се парализира основната дејност на претпријатието.

Паралелно, јавниот превоз ЈСП „Скопје“ неколкупати западна во криза со горивото и долговите, со што граѓаните останаа без линии и со часови чекање на постојки — епизоди документирани во анализа и во меѓународни вести (АП), со долг од околу 10 милиони евра и просечна старост на возниот парк од 12 години. Ваквите прекини не се „само“ логистичка грешка; тие се прашање на право на пристап до јавна услуга, на законитост во јавните набавки и на основна отчетност.

На тоа се надоврза политички пресврт: по години политички блокади и контроверзи околу брзиот автобуски превоз (БРТ), премиерот и лидер на ВМРО-ДПМНЕ, Христијан Мицкоски, изјави дека партијата „не се откажува“ од БРТ, туку ќе го модифицира и прошири — вклучително и линија до Сарај и развој на север-југ траса. Шукова ја прозва иронијата: оние што го блокираа, сега го нудат како решение. Ова отвора суштинско прашање за конзистентноста на ветувањата и цената што граѓаните ја плаќаат во изгубени години без системско решение за мобилност.

„Вардариште“: двадесет години затворена депонија, секое лето отворена рана

„Здодевната“ хроника на „Вардариште“ (се додека некој близок не почине од канцер)— формално затворена, но фактички активна „сива“ депонија — го илустрира јазот помеѓу програмите и реалноста. Граѓани протестираат, блокираат мостови и бараат трајна санација; МВР поднесе кривични пријави против осомничени за палења; но чадот и миризбата, заедно со загадувањето, остануваат, а надлежностите меѓу Градот и соседните општини (Аеродром, Гази Баба) станаа алиби наместо механизам за дејство.

Во оваа слика, ветувањето на градоначалникот на Гази Баба (ВМРО-ДПМНЕ) за спортско-рекреативен центар на местото на „Вардариште“ е официјално нотирано како неисполнето во факт-чек на „Мета.мк“: на терен не започнала реализација, додека отпадот и палењата продолжуваат. На почетокот на септември годинава, по уште еден пожар, медиумите повторно известуваа за дим, труење и ветувања кои не се преточуваат во трајно решение.

Малите општини, големите ветувања: Аеродром и „невидливите“ рокови

Аеродром е уште еден пример каде предизборните визуализации не се претворија во објекти. Ветувањето на поранешниот градоначалник Тимчо Муцунски (ВМРО-ДПМНЕ) за нова гимназија остана неисполнето според независни проверки (2022), а општината потоа доби в.д. градоначалник кога Муцунски замина за министер за надворешни работи. Овие транзиции, чести во локалната политика, ги оставаат граѓаните со недовршени проекти и без јасна ланец-одговорност: кој и кога го реализира кажаното?

Демократија во пракса: медиумска средина, реторика и надзор на кампањи

Меѓународните набљудувачи во 2024 констатираа компетитивни избори, но и недостатоци во регулативата и недоволен надзор на финансирањето на кампањите, придружени со негативна реторика. Оваа година, ОДИХР повторно спроведува мониторинг на медиумите и процесот, што треба да помогне — но клучот е во домашната институционална дисциплина и јавната отчетност. За локални избори, тоа значи: колку коштаа ветувањата, од каде се финансираат и кој одговара ако не се остварат.

Што точно избираат граѓаните?

1. Компетентност на управување: Скопското ѓубре и ЈСП не се идеолошки, туку менаџерски прашања. Кога партиска поставеност се користи за блокирање наместо за сервис, граѓаните плаќаат со здравје, време и пари. Доказите — кризните состојби во хигиената и превозот — се јасни.
2. Конзистентност на политики: БРТ не може да биде истовремено „лош“ пред избори и „стратешки“ по избори. Пресвртот е добредојден ако значи реализација, но носи политичка цена за изгубеното време и поскап проект.
3. Долгорочна екологија: „Вардариште“ е тест за владеење на правото и меѓуопштинска координација. Секоја нова сезона со чад и миризба е уште една година незаштитени граѓани и неказнети практики.
4. Одговорност за (не)исполнети ветувања: Независните факт-чекери нотираат конкретни неисполнувања — од спортски центри до училишта — што покажува дека „инвестициските листи“ без рокови и буџети се само реторика.

ВМРО-ДПМНЕ под критичка призма:

Владеењето на ВМРО-ДПМНЕ во дел од скопските институции и во низа општини ги испорачa истите системски слабости за кои партијата ги критикуваше соперниците: нефункционални јавни претпријатија, нејасни тендерски постапки, еднократни „кризни спасувања“ наместо структурни реформи, и — најважно — распад на довербата кај граѓаните дека институциите работат за нив. Во кампањата, лидерот Мицкоски најави „чистење на ѓубрето во првите 72 часа“ ако нивниот кандидат победи во Скопје; но токму фактот дека проблемот е дотука е акт на обвинение кон сопствената локална мрежа која години учествуваше во управувањето со градските ресурси.

На терен, тоа се чита вака: ако комуналната хигиена и јавниот превоз не можеа да функционираат под локална власт каде клучни управувачки позиции беа поврзани со партијата, зошто граѓаните да веруваат дека следниот мандат ќе биде различен — без јасна ревизија, план, рокови и одговорни имиња?

Демократски стандарди — што им должиме на градовите и селата

Ова не е „анти-“ текст; ова е повик за проевропска локална служба со мерливи цели:

• Кризен план за отпад во Скопје со неделен биланс (собран/несобран, критични точки, санкции) — јавно објавуван и вкрстливо проверлив.
• Јавни набавки за ЈСП со транспарентни договори и временска рамка за обнова на возен парк, потпкрепена со буџет и извори (буџет/донатори/ЕИБ), како што укажуваат и интервјуата со менаџментот.
• Трајна санација на „Вардариште“ со инженерски решенија (оградување, контролирана рекултивација, мониторинг на воздух) и меѓуопштински договор за одговорност; паралелно, јавна карта на диви депонии со рокови за чистење и казни.
• БРТ со реализиран проект, не со прес-конференции — однапред објавени студии, траси, имотно-правни решенија, извор на финансирање и календар по фази, за да не повториме уште еден политички круг без инфраструктура.

Ова се стандарди што граѓаните треба да ги бараат од секоја партија. Но конкретно, билансот на ВМРО-ДПМНЕ во повеќе општини и во Скопје покажува дека неисполнети ветувања и ад-хок управување се хронична слабост — од гимназија во Аеродром до спортски центар во Гази Баба; од хигиената до БРТ-конзистентноста.

Гласањето е договор, не аплауз

Локалните избори не се референдум за „симпатии“, туку договор за услуги: чист град, безбеден превоз, чист воздух, транспарентни трошоци. Ако ВМРО-ДПМНЕ бара нов мандат во Скопје и општините, минималниот демократски праг е завршна сметка за претходните четири години и оперативен план за следните четири — проверлив месец по месец. Сè друго е продолжување на истиот круг каде „ѓубрето чека по избори“, БРТ е слоган, а „Вардариште“ е топоним за неисполнета обврска и испарени ветувања.