Сопственикот на компанијата „Тесла“ и најбогатиот човек на светот, Илон Маск, крена бура во американската јавност организирајќи лотарија за гласачи. Имено, организацијата на Маск „Америка ПАЦ“ секој ден до претседателските избори подарува по еден милион долари на случаен потписник на петиција за одбрана на првиот и вториот амандман на Уставот на САД, за слободата на говорот и правото на носење оружје.
Бидејќи само регистрираните гласачи во сојузните држави Пенсилванија, Џорџија, Невада, Аризона, Мичиген, Висконсин и Северна Каролина имаат право да ја потпишат петицијата, американските медиуми оваа иницијатива ја окарактеризираа како обид за „поткуп“ на гласови за републиканците. Иако регистрираните гласачи од која било партија имаат право да учествуваат, поддржувачите на амандманите се главно републиканци, додека Маск јавно ја изрази својата поддршка за републиканскиот кандидат Доналд Трамп.
Многу аналитичари и адвокати се сомневаат во законитоста на оваа одлука бидејќи во САД е нелегално да се плаќа некому да гласа. Сепак, оваа стратегија спаѓа во правната „сива зона“, бидејќи, според Би-Би-Си, никој не е директно платен да гласа. Сепак, „поткупувањето“ на гласачите не е ништо ново во САД и е позната практика на различни компании од ресторани за брза храна до такси услуги да ги наградуваат сограѓаните со попусти и подароци за исполнување на нивната граѓанска должност. Засега ниту еден од нив не претрпел сериозни последици поради практиката.
Фактот дека лотаријата е поврзана со потпишување на петиција, а не само со регистрација за гласање, може да биде доволно покритие за Маск, според адвокатите кои се појавија на медиумите и го толкуваа тоа.
„Ова е во најдобар случај многу сомнително, од правна гледна точка. Федералниот закон вели дека не можете да платите некому да се регистрира за гласање. Мислам дека можете да ја прочитате оваа петиција како поттик да се регистрирате за гласање“, рече Мајкл Морс, доцент на право на Правниот факултет на Универзитетот во Пенсилванија.
Професорот по право на Универзитетот Стенфорд, Нејт Персили, смета дека се работи за нејасна правна територија и дека досега немало слични случаи.
„Никогаш не сум слушнал за лотарија од милион долари во последните недели од претседателската кампања, за потпишување петиција или за да се натераат луѓето да се регистрираат, така што тука сме на нова правна територија“, рече професорот на Правниот факултет во Стенфорд. Американската телевизија Нејт Персили.
„Релевантното правно прашање е дали ова е плаќање за да се поттикнат луѓето да се регистрираат за гласање. Ако е така, тогаш тоа е кршење на законот. Ако им се плаќа на луѓето да ги натераат да потпишат петиција, тогаш тоа не е проблем“, додаде тој.
Компаниите отворено рекламираат подароци и попусти за гласачите
Политико пишуваше за воспоставената практика на американските компании да ги наградуваат гласачите, и за евентуалното кршење на законот, уште пред изборите во 2012 година. На самиот почеток на текстот се наведува дека нудењето попусти и подароци на гласачите е незаконско, но дека практиката се проширила во последните години, без разлика на федералната забрана.
„Ова се само неколку од десетиците, ако не и стотици, бизниси низ целата земја кои се обидуваат да го искористат граѓанскиот дух на денот на изборите и да помогнат да се излезе на гласање“, напиша тогаш Политико.
Еден од начините за заобиколување на законот, кој го предложија експертите, беше да се организираат акции за сите клиенти, не само за гласачите, во моментот на изборите. Но, по 2012 година, кампањите за наградување на гласачите се проширија толку многу што медиумите почнаа да објавуваат каталози со изборни акции, како да е „црн петок“.
Така, Аксиос објави листа на најдобри акции за конгресните избори во 2022 година, иако претходно на читателите им објасни дека тоа што се прави е „технички незаконски“. Меѓу компаниите беше и такси-службата „Лифт“, која рекламираше попуст од 50 проценти со шифрата „VOTE22“, за да им олесни на гласачите да излезат на гласање.
Секако, на листата се наоѓаат цела низа синџири за брза храна, слаткарници, кафетерии и други угостителски објекти, меѓу кои се познатите „Мекдоналдс“ и „Вендис“.
Техника за која се „прогледува низ прсти“
„Њујорк тајмс“ пишуваше за овој феномен во 2018 година и исто така предупреди дека давањето попусти и подароци на оние кои велат дека гласале или покажуваат налепница „Гласав“ е технички незаконско.
„Поголемиот дел од времето, кога бизнисите ги нудат овие стимулации, тие само се обидуваат да го зголемат учеството на гласачите, но тоа е нелегално“, пишуваше Њујорк Тајмс во тоа време.
