Мицкоски до иселениците: Дојдете си дома

Повикот „дојдете си дома“ денеска повторно се врати во центарот на политичката комуникација, откако премиерот Христијан Мицкоски на Форумот на повратници во Македонија се обрати со порака дека државата „не смее да си дозволи“ да ги губи луѓето што знаењето и искуството го стекнале надвор, а потоа одлучиле да се вратат и да почнат одново тука.

Во обраќањето, Мицкоски настапи со признание дека голем дел од иселените не заминале од инает или од оддалечување од татковината, туку затоа што барале нешто што дома не го добиле: подобро образование за децата, подобра работа, достоинствена плата и постабилен живот. Пораката беше дека државата нема право „да се лути“ на тие луѓе, туку мора да ги разбере причините што ги истуркале надвор, а потоа да ја направи земјата доволно функционална за тие причини да престанат да важат.

Клучната рамка што ја нуди владината нарација е симболична, но и политички практична: враќањето да не се третира како лична носталгија, туку како економски и институционален капитал. Според пораките од Форумот, враќањето „не е симболично“, туку треба да значи нови бизниси, нови работни места и „нова енергија“ во економијата, а повратниците да станат доказ дека „корените не се пресечени“.

Но токму тука, во најубаво спакуваната реченица, се отвора и најтешкото прашање: што точно значи „вратите се широко отворени“ кога дел од луѓето заминале затоа што системот им бил затворен? Апелот е лесен; политичката цена доаѓа подоцна – кога повратникот ќе побара да му се признаат диплома и стаж, кога ќе тргне да отвори фирма и ќе удри во административна бариера, кога ќе види дека „достоинствената плата“ останува далечна, или кога ќе процени дека институциите сè уште не се сервис туку препрека. Во таа точка, слоганот мора да се претвори во мерка, рок и одговорност.

Форумот, барем според достапните информации, беше замислен да ја покаже токму таа „практична“ страна на приказната: по премиерското излагање следуваа обраќања на шест повратници кои, според најавите, веќе започнале бизниси во различни сфери, а настанот го следеле и претставници на институции и агенции кои треба да бидат првата станица за секој што се враќа и планира да инвестира или да се вработи.

Во претходни јавни настапи, Мицкоски ја градел истата теза и преку статистичка рамка, тврдејќи дека „охрабрува трендот“ на постепено враќање на дел од луѓето кои заминале во последната деценија, поврзувајќи ја таа слика со податоци за раст на вработеноста и пад на невработеноста. Тоа секако звучи како политичка добра вест – но истовремено ја зголемува обврската на Владата да покаже дека трендот не е инцидент, туку последица на системска промена што може да се измери и да се одржи.

Затоа, вистинскиот тест на денешната порака нема да биде аплаузот во Свечената сала, туку тоа дали ќе се појави јасен пакет што ќе ја направи одлуката за враќање рационална, а не само емотивна: побрзи и поевтини административни постапки, стимули за инвестиции што не завршуваат како привилегија, јавни услуги што функционираат без „врски“, и работни места што не ја казнуваат одлуката да се живее дома.