Микрокосмосот на Дунав: Невидливиот живот што храни половина континент – и како Европа се бори да го зачува

Дунав не е само река што тече низ десет европски земји – тоа е жив екосистем чиј микроскопски свет поддржува милиони животи и ја обликува природата и земјоделството по својот тек.

На површината, реката Дунав изгледа како добро познато пространство на вода – широка, моќна, „натопена“ артерија што поврзува десет земји со историјата, легендите и митовите на целиот континент.

Под тоа мрзливо движење на водната маса на површината, се одвива поинаква приказна – невидлива за човечкото око, но клучна за животот на континентот. Милијарди микроорганизми лебдат во секој литар вода на Дунав: бактерии, алги, цијанобактерии, протозои. Тие ја формираат основата на микроскопскиот синџир на исхрана за рибите, птиците, но се корисни и за земјоделството и на крајот – за луѓето.

Реката како жива лабораторија

Дунав не е само река, туку подвижен екосистем. Неговиот микросвет се менува од својот извор во Црната Шума до делтата на Црното Море: во горните делови доминираат алги и бактерии од ладна вода, а во средниот и долниот дел се појавуваат сложени микробни заедници поврзани со седиментот.

Овие микроорганизми ја разградуваат органската материја, го фиксираат азотот и фосфорот, произведуваат кислород и го контролираат квалитетот на водата. Без нив, реката би се претворила во биолошки мртов „канал“.

Фитопланктонот – микроскопски алги – е основа на синџирот на исхрана. Тие се хранат со мали безрбетници, потоа со риби, птици и луѓе. Делтата на Дунав, една од најголемите мочуришта во Европа, ја должи својата плодна и обработлива површина на овој невидлив свет.

Проценките покажуваат дека Дунав индиректно влијае на исхраната на милиони луѓе, и преку риболов и преку наводнување и зачувување на плодното земјиште низводно. Но, микрокосмосот на Дунав е исклучително чувствителен. Загадувањето, пестицидите, микропластиката и зголемувањето на температурата на водата го менуваат составот и влијаат на цели екосистеми.

Зошто Дунав е важен за ЕУ?

Дунав поврзува речиси 100 милиони луѓе. Неговиот микросвет не познава граници, затоа Дунав е идеален пример за разбирање зошто заштитата на водата е заедничка одговорност на сите европски нации, но и како климатските промени влијаат врз основните биолошки процеси.

Како дел од Стратегијата на ЕУ за биолошка разновидност, реката Дунав и нејзините притоки се вклучени во голем број заштитени подрачја, вклучувајќи го Националниот парк Дунав-Ауен во Австрија и Делтата на Дунав во Романија и Украина. Микросветот и фитопланктонот што живеат во водата играат витална улога во циркуларната економија и земјоделството, природно прочистувајќи ја водата и обезбедувајќи хранливи материи за обработливото земјиште.

За да се зачува оваа скапоцена биосфера, ЕУ го следи квалитетот на водата на Дунав преку Рамковната директива за води, која ги обврзува сите држави по течението на реката да ги контролираат нивоата на загадување. На овој начин, здравјето на микроорганизмите станува индикатор за општата еколошка стабилност на реката, но и за плодноста на почвата и гаранција за безбедноста на здравјето на луѓето.

Во исто време, климатските промени носат нови предизвици. Промените во температурата и врнежите влијаат на протокот и квалитетот на водата, што може драстично да го промени составот на микрокосмосот. ЕУ поддржува проекти како што е „Адаптација на климата во Дунав“, кои истражуваат начини за зачувување на екосистемот на реката и прилагодување кон промените, покажувајќи како соработката и заштитата на споделените води се клучни за целиот континент.